🎓 7. Sınıf Demokrasi Serüveni Test 3 - Ders Notu ve İpuçları

Bu ders notu, demokrasi kavramının temel ilkelerinden başlayarak, Türk tarihinde demokrasinin gelişim aşamalarını, önemli hak ve özgürlükleri ve farklı demokrasi türlerini kapsamaktadır. Sınav öncesi son tekrarınız için harika bir kaynak olacak! Hadi başlayalım! 🚀

Demokrasinin Temel Kavramları ve İlkeleri

Demokrasi, halkın kendi kendini yönettiği, egemenliğin millete ait olduğu bir yönetim biçimidir. Demokrasinin sağlıklı işlemesi için bazı temel ilkeler vazgeçilmezdir:

• Milli Egemenlik: Yönetme yetkisinin doğrudan millete ait olmasıdır. Halk, yöneticilerini seçerek bu yetkiyi kullanır.
  💡 İpucu: Seçilen cumhurbaşkanı ve milletvekilleri aracılığıyla milletin ülkeyi yönetmesi, milli egemenliğin en güzel örneğidir.
• Eşitlik: Tüm vatandaşların kanun önünde eşit olması, hiçbir ayrımcılığa tabi tutulmamasıdır. Herkesin aynı hak ve sorumluluklara sahip olması anlamına gelir.
• Özgürlük: Bireylerin başkalarına zarar vermeden istediklerini yapabilme, düşünebilme ve ifade edebilme hakkıdır. Basın özgürlüğü, düşünce özgürlüğü gibi birçok çeşidi vardır.
• Katılım: Vatandaşların yönetim süreçlerine doğrudan (örneğin referandum) veya dolaylı (örneğin oy kullanarak temsilci seçme) olarak dahil olmasıdır.
  🌍 Örnek: Apartman yöneticisi seçiminde oy kullanmak veya bir sivil toplum kuruluşunun (LÖSEV gibi) çalışmalarına gönüllü olarak destek vermek birer katılım örneğidir.
• Çoğulculuk: Toplumdaki farklı görüşlerin, inançların ve yaşam tarzlarının bir arada var olabilmesi ve siyasi partiler, sivil toplum kuruluşları aracılığıyla temsil edilmesidir. Farklı düşüncelere saygı duyulması ve bunların ifade edilmesine olanak tanınması önemlidir.
• Hukukun Üstünlüğü: Herkesin, devlet yöneticileri dahil, kanunlara uyması ve kanunların her şeyin üzerinde olmasıdır. Hiç kimse kanunda öngörülenin dışında bir mahkemede yargılanamaz.
• ⚠️ Dikkat: Teokrasi (din kurallarına dayalı yönetim) demokrasi ile bağdaşmaz. Demokraside yönetim halkın iradesine dayanırken, teokraside ilahi kurallara dayanır.

Temel Hak ve Özgürlükler

Her bireyin doğuştan sahip olduğu ve devlet tarafından güvence altına alınan haklardır:

• Özel Hayatın Gizliliği: Kişinin özel bilgilerinin, yazışmalarının, telefon görüşmelerinin izinsiz olarak dinlenemeyeceği, kaydedilemeyeceği hakkıdır.
  📢 Örnek: "Hukuksuz dinlemelere hayır!" pankartı, özel hayatın gizliliği hakkının ihlal edilmesine karşı bir tepkidir.
• Eğitim Hakkı: Her bireyin eğitim alma ve kendini geliştirme hakkıdır.
• Sağlık Hakkı: Herkesin sağlıklı bir yaşam sürme ve sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkıdır.
• Kişi Dokunulmazlığı: Kimseye işkence yapılamayacağı, kötü muamele edilemeyeceği ve fiziksel bütünlüğünün korunması hakkıdır.

Türk Yönetim Tarihinde Demokrasi Adımları

Türk tarihinde yönetim anlayışları zamanla değişmiş ve demokratikleşme yönünde önemli adımlar atılmıştır:

• Eski Türk Devletlerinde Yönetim:
  • Kut Anlayışı: Hakan'ın devleti yönetme yetkisini Gök Tanrı'dan aldığına inanılırdı. Bu, hakanlara kutsal bir özellik katardı.
  • Töre: Yazısız hukuk kurallarıydı. Hakan bile töreye uymak zorundaydı, bu da hakanın yetkilerini sınırlayan bir unsurdu.
  • Kurultay (Toy): Siyasi, askeri ve ekonomik kararların alındığı, Hakan başkanlığında toplanan bir danışma meclisiydi. Ancak kararları bağlayıcı değildi, son söz Hakan'daydı.
    ⚠️ Dikkat: Eski Türk devletlerinde halkın yönetime doğrudan katılımı (seçimle yönetici belirleme gibi) yoktu. Kurultay, danışma niteliğindeydi ve her hafta toplanmazdı.
• Osmanlı Devleti'nde Demokratikleşme Hareketleri:
  • Divan-ı Hümayun: Osmanlı Devleti'nin ilk dönemlerinde önemli kararların alındığı danışma meclisiydi. Padişahın başkanlığında toplanırdı. Divan kaldırıldıktan sonra yerine Bakanlıklar (Nazırlıklar) kurulmuştur.
  • Sened-i İttifak (1808): Padişahın yetkilerini ilk kez sınırlayan belgedir.
  • Tanzimat Fermanı (1839): Padişahın kendi isteğiyle yetkilerini sınırladığı, kanun üstünlüğü ilkesinin kabul edildiği önemli bir adımdır.
  • Islahat Fermanı (1856): Gayrimüslimlere daha fazla haklar tanınarak eşitlik ilkesinin güçlendirilmesi amaçlanmıştır.
  • I. Meşrutiyet'in İlanı (1876) ve Kanun-i Esasi: Osmanlı'nın ilk anayasası olan Kanun-i Esasi kabul edildi. Bu gelişme, Osmanlı Devleti'nde meşrutiyete geçişi sağlamıştır. Halk ilk kez seçme ve seçilme hakkını kullanarak "Meclis-i Mebusan" adı verilen meclise milletvekili gönderdi. Padişahın yetkileri anayasa ile sınırlandı. Halk kısmen de olsa yönetime katıldı.
    💡 İpucu: Kanun-i Esasi'nin basın özgürlüğü, yargılanma hakkı, eğitim hakkı ve Meclis-i Mebusan üyelerinin seçimle gelmesi gibi maddeleri; özgürlük, eşitlik ve katılımcılık ilkeleriyle doğrudan ilgilidir.
  • II. Meşrutiyet'in İlanı (1908): Meclis-i Mebusan yeniden açıldı, parlamenter sisteme geçiş güçlendi.
• Cumhuriyet Dönemi'nde Demokrasi:
  • TBMM'nin Açılması (23 Nisan 1920): Milli egemenliğin temsil edildiği, halkın iradesinin yönetimde belirleyici olduğu bir dönemin başlangıcıdır.
  • Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923): Yönetim şeklinin cumhuriyet olarak belirlenmesi, milli egemenliğin pekişmesi ve halkın yönetime katılımının en üst düzeye çıkmasıdır.
  • Türk Kadınına Seçme ve Seçilme Hakkı Verilmesi (1930, 1933, 1934): Kadınların siyasi hayata katılımının sağlanması, eşitlik ilkesinin önemli bir adımıdır.
  • Çok Partili Hayata Geçiş (1946): Farklı görüşlerin temsil edilmesine olanak sağlayan çoğulculuk ilkesinin hayata geçirilmesidir.
  • 💡 İpucu: Bu adımlar, halkın yönetime katılım aşamalarını ve demokrasinin güçlenmesini gösterir.

Demokrasi Türleri

Demokrasi, uygulanış şekline göre farklı türlere ayrılır:

• Doğrudan Demokrasi: Halkın tüm kararları doğrudan kendisinin almasıdır. Temsilciler aracılığı olmadan, halkın bir araya gelerek karar vermesidir.
  🏛️ Örnek: Eski Yunan şehir devletlerinde halkın bir meydanda toplanıp el kaldırarak karar vermesi. Günlük hayattan bir örnek: Sınıf pikniğinin nerede yapılacağına öğrencilerin el kaldırarak karar vermesi.
• Temsilî Demokrasi: Halkın, kendisini temsil edecek milletvekillerini seçmesi ve bu temsilcilerin halk adına kararlar almasıdır. Günümüzde ülkemizde ve birçok ülkede uygulanan yaygın demokrasi şeklidir.
  🗳️ Örnek: Milletvekili genel seçimlerinin yapılması, okul öğrenci temsilcisi seçmek için adaylara sandıkta oy verilmesi.
• Yarı Doğrudan Demokrasi: Temsilî demokrasi ile doğrudan demokrasinin bazı unsurlarını birleştirir.
  ✍️ Örnek: Referandum (halkoylaması) – halkın önemli bir konuda doğrudan oy kullanarak karar vermesi, yarı doğrudan demokrasi uygulamalarından biridir.

Bu notlar, demokrasi serüveninizde size yol gösterecek ve testlerde başarılı olmanızı sağlayacaktır. Unutmayın, demokrasi sadece bir yönetim biçimi değil, aynı zamanda bir yaşam biçimidir! 💪