🎓 7. Sınıf Kültür ve Miras (Türk Tarihinde Yolculuk) Ünite Değerlendirme Test 3 - Ders Notu ve İpuçları

Özet: Sevgili öğrenciler, bu ders notu, Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan modernleşme dönemine kadar uzanan geniş bir yelpazede, devletin yönetim anlayışı, sosyal ve kültürel yapısı, askeri ve denizcilik faaliyetleri, ekonomik gelişmeleri ve önemli şahsiyetleri gibi temel konuları kapsamaktadır. Bu notlar, ünite konularını pekiştirmeniz ve sınavlara daha iyi hazırlanmanız için size rehberlik edecektir.

1. Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Felsefesi ve Yönetim Anlayışı

• Hoşgörü ve Adalet (İstimalet Politikası): Osmanlı Devleti, fethedilen bölgelerde kalıcı bir yönetim kurmak ve halkın devlete bağlılığını sağlamak amacıyla farklı inanç ve kültürlere sahip insanlara hoşgörülü davranmıştır. Osman Bey'in öğütleri ve Şeyh Edebalı'nın nasihatleri bu anlayışın temelini oluşturur. Bu politika sayesinde Osmanlı, uzun yıllar farklı milletleri bir arada tutmayı başarmıştır.
• Şeyh Edebalı Nasihatleri: Osman Gazi'ye verilen bu öğütler, devlet yönetiminde sabır, adalet, affedicilik, sosyal devlet anlayışı ve düzenli bir yapının önemini vurgular. Bu nasihatler, Osmanlı Devleti'nin temel ahlaki ve yönetim ilkelerini belirlemiştir.
• Çok Dinli ve Çok Kültürlü Yapı: Osmanlı toplumu, Müslümanların yanı sıra Hristiyan ve Yahudi gibi farklı dinlere mensup insanları barındırmış, onlara inançlarını rahatça yaşama özgürlüğü sağlamıştır. Bu durum, II. Abdülhamit döneminde kurulan Darülaceze gibi sosyal kurumlarda farklı ibadethanelerin (cami, kilise, havra) bir arada bulunmasıyla da somutlaşır. Bu, Osmanlı'nın sosyal devlet ve hoşgörülü yönetim anlayışının bir göstergesidir.
• Başkentler: Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde Bilecik, Bursa ve Edirne gibi şehirler başkentlik yapmış, İstanbul'un fethiyle birlikte devletin tek ve kalıcı merkezi olmuştur. Ankara, Osmanlı'ya hiçbir dönemde başkentlik yapmamıştır.

⚠️ Dikkat: Osmanlı'nın hoşgörü politikası (İstimalet), sadece dini değil, kültürel farklılıklara da saygıyı içerir ve devletin uzun ömürlü olmasında önemli bir rol oynamıştır.

2. Osmanlı Devleti'nde Bilim, Kültür ve Sanat

• Fatih Sultan Mehmet Dönemi: İstanbul'un fethinden sonra şehir, bilim ve kültür merkezi haline getirilmek istenmiştir. Ali Kuşçu gibi önemli bilim insanları İstanbul'a davet edilmiş, Sahn-ı Seman Medreseleri gibi yükseköğretim kurumları kurulmuştur. Bu, Fatih'in bilime ve eğitime verdiği önemi gösterir.
• İznik'in Tarihi ve Kültürel Önemi: İznik, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerine ait birçok eseri barındıran, çini sanatının önemli merkezlerinden biri olan tarihi ve kültürel bir şehirdir. Ayasofya Müzesi, Yeşil Cami, Çini Fırınları ve Roma Tiyatrosu gibi eserler, şehrin çok katmanlı tarihini ve kültürel zenginliğini ortaya koyar.
• Türk Kültürünün Batı'ya Etkisi: Türk yaşam tarzı, motifleri ve ordu taktikleri (örneğin, hilal taktiği) Avrupa sanatını ve askeri yapısını etkilemiştir. Bu, Türk kültürünün dünya üzerindeki etkileşimini ve zenginliğini gösterir.

💡 İpucu: Bir şehrin farklı medeniyetlere ait eserleri barındırması, o şehrin tarih boyunca önemli bir yerleşim yeri olduğunu ve kültürel zenginliğini gösterir.

3. Osmanlı Devleti'nde Askeri ve Denizcilik Yapısı

• Kapıkulu Ocakları: Osmanlı ordusunun önemli bir parçası olan Kapıkulu askerleri, doğrudan padişaha bağlı, maaşlı ve profesyonel askerlerdir. Bu ocaklar içinde farklı görevleri olan birlikler bulunur:
  • Yeniçeriler: Padişahın yanında yer alır, savaşta ve İstanbul'un güvenliğinde görev yaparlar.
  • Cebeciler: Silah yapımı ve bakımından sorumludurlar.
  • Topçular: Top yapımı ve kullanımından sorumludurlar.
  • Sipahiler (Kapıkulu Süvarileri): Ordunun sancak ve hazinesini koruyan atlı birliklerdir.
  Kapıkulu askerleri devlet yönetimine katılmazlar, sadece askeri görevlerini yerine getirirler.
• Osmanlı Denizciliği:
  • İlk denizcilik faaliyetleri Orhan Bey döneminde Karesioğulları Beyliği'nin alınmasıyla başlamıştır.
  • İlk Osmanlı tersanesi I. Bayezid döneminde Gelibolu'da kurulmuştur.
  • Denizcilik, Fatih Sultan Mehmet ile hem sayı hem de teknik açıdan gelişmiş, Kanuni Sultan Süleyman döneminde ise altın çağını yaşamıştır.
  • Osmanlı donanmasındaki gemiler Türk tersanelerinde yapılmıştır (Gelibolu, İstanbul, Süveyş, Rusçuk gibi büyük tersaneler). Osmanlı hükümdarları denizciliğe büyük önem vermiştir.
• Fetihlerin Nedenleri: Osmanlı Devleti'nin fetihleri genellikle ekonomik çıkarları korumak, denizlerdeki hakimiyeti pekiştirmek ve Akdeniz'deki güvenliği sağlamak gibi stratejik hedeflere dayanır (Girit Adası'nın fethi örneği).

⚠️ Dikkat: Kapıkulu askerleri, devşirme sistemiyle yetiştirilen ve padişaha bağlı profesyonel askerlerdir. Tımarlı Sipahiler ise toprağa bağlı, atlı askerlerdir ve yönetimde söz sahibi değillerdir.

4. Osmanlı Devleti'nde Ekonomi ve Ticaret

• Anadolu Limanları: Alanya gibi Anadolu limanları, Mısır ve Şam tüccarlarıyla yapılan alışverişler sayesinde canlı bir ticaret merkezi olmuştur. Kereste gibi ürünlerin ihracatı yapılmıştır. Bu durum, Anadolu limanlarının önemli bir ticari merkez olduğunu gösterir.
• Kapalıçarşı: Fatih Sultan Mehmet döneminde yapımına başlanan Kapalıçarşı, her sokağında farklı ürünlerin ustalarının loncalar halinde bulunduğu önemli bir ticaret merkezidir.
• Yerli Malı Kullanımı: III. Selim gibi padişahlar, yerli üretimi ve yerli malı kullanımını teşvik ederek ekonomiyi güçlendirmeye çalışmışlardır.
• Telgrafın Etkileri: Tanzimat Dönemi'nde çekilen telgraf hatları, ticaretin geliştiği veya gelişme imkanları olan yörelere öncelik verilerek ekonomik ve iletişimsel gelişmeyi hızlandırmıştır. Tüccarların bilgi akışını hızlandırarak ticareti canlandırmıştır.

5. Osmanlı Devleti'nde Islahatlar ve Modernleşme

• III. Selim Dönemi Islahatları: III. Selim, Osmanlı Devleti'ni modernleştirme çabalarıyla bilinen bir padişahtır:
  • Askeri: Nizam-ı Cedit ordusunun kurulması, askeri alandaki en önemli yeniliklerdendir.
  • Diplomasi: Avrupa başkentlerinde sürekli elçiliklerin açılması, Batı'yı tanıma ve uluslararası ilişkileri geliştirme amacını taşır.
  • Ekonomi: Yerli malı kullanımının teşvik edilmesi, ekonomik bağımsızlığı güçlendirme hedefi taşır.
  Bu dönemde sanat alanında doğrudan bir yenilikten bahsedilmez.
• Tanzimat Dönemi: Telgraf gibi modern iletişim araçlarının yaygınlaşması, devletin modernleşme çabalarının bir parçasıdır. Telgraf, haberleşmeyi hızlandırarak toplumsal ve ekonomik hayatı etkilemiştir.

💡 İpucu: Islahatlar genellikle askeri, idari, ekonomik ve eğitim alanlarında yoğunlaşır. Bir alanda yenilik yapılmadığı söylendiğinde, verilen bilgilerde o alana dair bir gelişme olup olmadığına dikkatlice bakılmalıdır.

6. Önemli Şahsiyetler ve Katkıları

• Yavuz Sultan Selim: Mısır Seferi'ni yaparak halifeliği Osmanlı Devleti'ne getirmiş, böylece Osmanlı padişahları aynı zamanda İslam dünyasının lideri konumuna yükselmiştir.
• Fatih Sultan Mehmet: İstanbul'u fethetmiş, şehri bilim, kültür ve ticaret merkezi haline getirmiş, Sahn-ı Seman Medreseleri ve Kapalıçarşı gibi önemli yapılar inşa ettirmiştir.
• III. Selim: Nizam-ı Cedit ordusunu kurmuş, Avrupa'da elçilikler açmış ve yerli malı kullanımını teşvik etmiştir.
• II. Abdülhamit: Darülaceze gibi sosyal yardım kurumlarını kurarak sosyal devlet anlayışını güçlendirmiştir.

Bu ders notu, 7. sınıf öğrencilerinin "Kültür ve Miras" ünitesi kapsamında karşılaşabilecekleri temel konuları özetlemekte ve önemli noktaları vurgulamaktadır. Başarılar dileriz!