🎓 7. Sınıf Avrupa'da Uyanış (Avrupa'da Yaşanan Gelişmelerin Osmanlı Devleti'ne Etkileri) Test 5 - Ders Notu ve İpuçları

Merhaba sevgili 7. sınıf öğrencileri! Bu ders notu, Avrupa'da yaşanan önemli gelişmelerin (Coğrafi Keşifler, Rönesans, Reform, Aydınlanma Çağı ve Fransız İhtilali) hem Avrupa'yı hem de Osmanlı Devleti'ni nasıl etkilediğini anlamanıza yardımcı olacak. Bu konular, sınavlarınızda sıkça karşınıza çıkacak kritik bilgiler içerir. Haydi başlayalım!

Coğrafi Keşifler

Avrupalıların Yeni Çağ'da yeni ticaret yolları ve kıtalar bulmak amacıyla başlattığı büyük deniz yolculuklarına Coğrafi Keşifler denir.

• Nedenleri:
  • İpek ve Baharat Yolları'nın Osmanlı Devleti'nin kontrolünde olması ve bu yolların savaşlar nedeniyle güvenli olmaması.
  • Doğu'nun zenginliklerine (baharat, ipek, değerli madenler) doğrudan ve daha ucuz yoldan ulaşma isteği.
  • Osmanlı Devleti'ne ve diğer Müslüman ülkelere ödenen vergilerden kurtulma arzusu.
  • Hristiyanlığı yayma düşüncesi.
  • Pusula, gemicilik teknikleri ve haritacılık alanındaki gelişmelerin cesaret vermesi.
• Önemli Kaşifler ve Keşifleri:
  • Bartolomeu Dias (1487): Afrika'nın güney ucundaki Ümit Burnu'nu keşfetti.
  • Kristof Kolomb (1492): Amerika kıtasına ulaştı ancak burayı Hindistan zannetti.
  • Vasco da Gama (1498): Ümit Burnu'nu dolaşarak Hindistan'a ulaşan ilk Avrupalı denizci oldu.
  • Amerigo Vespucci (1507): Kolomb'un ulaştığı yerin yeni bir kıta olduğunu açıkladı ve bu kıtaya onun adı verildi.
  • Macellan ve Del Kano (1519-1522): Dünya'nın yuvarlak olduğunu kanıtlayan ilk dünya turunu gerçekleştirdiler. (Macellan yolculuk sırasında öldü, yardımcısı Del Kano tamamladı.)
• Sonuçları:
  • Yeni kıtalar, bitkiler, hayvanlar ve medeniyetler keşfedildi.
  • Avrupa'ya bol miktarda altın, gümüş ve değerli madenler taşındı, bu da Avrupa'nın zenginleşmesini sağladı.
  • Akdeniz limanları önemini kaybederken, Atlas Okyanusu kıyısındaki limanlar (Lizbon, Sevilla, Amsterdam, Londra) önem kazandı.
  • Ticaret yolları değişti, sömürgecilik faaliyetleri başladı.
  • Hristiyanlık yayıldı, ancak aynı zamanda yeni mezhepler ortaya çıktı.
  • Dünya'nın yuvarlak olduğu kanıtlandı, kilisenin bazı öğretileri sarsıldı.
• Osmanlı Devleti'ne Etkileri:
  • İpek ve Baharat Yolları'nın önemini kaybetmesiyle Osmanlı'nın gümrük gelirleri azaldı.
  • Avrupa'ya giren bol miktardaki altın ve gümüş, Osmanlı parası olan akçenin değer kaybetmesine ve enflasyona neden oldu.
  • Osmanlı Devleti, ekonomik olarak zayıflamaya başladı.
• 💡 İpucu: Coğrafi Keşifler, Avrupa'nın ekonomik olarak güçlenmesinin ve yeni bir döneme girmesinin temelini atmıştır. Osmanlı'nın ise Akdeniz ticaretindeki üstünlüğünü kaybetmesine yol açmıştır.

Rönesans ve Reform Hareketleri

Rönesans (Yeniden Doğuş)

15. ve 16. yüzyıllarda İtalya'da başlayıp tüm Avrupa'ya yayılan bilim, sanat, edebiyat ve mimarlık alanındaki yenilik ve gelişme hareketleridir.

• Nedenleri:
  • Coğrafi Keşifler sonrası zenginleşen Avrupa'da sanata ve bilime destek veren "Mesen" sınıfının ortaya çıkması.
  • İslam dünyasındaki bilimsel ve kültürel gelişmelerden etkilenilmesi.
  • Matbaanın geliştirilmesiyle bilginin yayılması.
  • Antik Yunan ve Roma eserlerinin incelenmesi.
• Sonuçları:
  • Skolastik düşünce zayıfladı, serbest düşünce ortamı gelişti.
  • Bilim ve sanat alanında önemli eserler verildi.
  • Reform hareketlerine zemin hazırladı.

Reform Hareketleri

16. yüzyılda Katolik Kilisesi'ndeki bozulmalara karşı başlatılan dinde yenilik hareketleridir.

• Nedenleri:
  • Katolik Kilisesi'nin zenginleşmesi ve yozlaşması (Endüljans satışı, aforoz, enterdi gibi uygulamalar).
  • Kilisenin bilimsel gelişmeleri engellemesi (Skolastik düşünce).
  • Matbaanın etkisiyle İncil'in farklı dillere çevrilmesi ve okunması.
  • Rönesans'ın etkisiyle özgür düşüncenin yayılması.
• Öncüsü: Martin Luther (Almanya)
  • Kilisenin endüljans satışına karşı çıkarak 95 maddelik bir bildiri yayınladı.
  • Tanrı ile kul arasına kimsenin giremeyeceğini, günahları ancak Tanrı'nın bağışlayacağını savundu.
• Sonuçları:
  • Avrupa'da mezhep birliği bozuldu; Katolikliğin yanında Protestanlık, Kalvenizm, Anglikanizm gibi yeni mezhepler ortaya çıktı.
  • Din adamları ve kilise otoritesi zayıfladı.
  • Eğitim kilisenin elinden alınarak laik eğitim sistemlerinin temelleri atıldı.
  • Mezhep savaşları yaşandı.
  • Kilisenin mallarına el konuldu.
• ⚠️ Dikkat: Reform hareketleri Avrupa'da mezhep birliğini bozmuş, siyasi birliği sağlamamıştır; aksine mezhep savaşları nedeniyle siyasi bölünmelere yol açmıştır.

Aydınlanma Çağı (17. ve 18. Yüzyıllar)

Rönesans ve Reform hareketlerinin etkisiyle Avrupa'da bilim, sanat, felsefe ve siyaset alanlarında akıl, deney ve gözleme dayalı düşüncenin ön plana çıktığı dönemdir.

• Özellikleri:
  • Skolastik düşünce tamamen terk edildi.
  • Akıl ve bilimin rehberliğinde özgür düşünce gelişti.
  • Bilimsel yöntemler (deney, gözlem) yaygınlaştı.
• Önemli Bilim İnsanları:
  • Kopernik: Güneş sisteminin varlığını kanıtladı.
  • Galileo: Dünya'nın Güneş etrafında döndüğünü savundu, bu yüzden kilise tarafından yargılandı.
  • Newton: Evrensel çekim yasasını buldu.
  • Descartes: Analitik geometriyi geliştirdi.
• Sonuçları:
  • Bilim ve teknolojide büyük gelişmeler yaşandı.
  • Sanayi İnkılabı'nın temelleri atıldı.
  • Demokrasi, insan hakları gibi modern siyasi düşüncelerin gelişmesine zemin hazırladı.
  • Kilisenin ve mutlakiyetçi yönetimlerin otoritesi sarsıldı.
• ⚠️ Dikkat: Aydınlanma Çağı, skolastik düşünceyi reddeder ve bilimi ön plana çıkarır. Bu dönemde bilim insanları, kilisenin dogmatik öğretilerine karşı çıkarak önemli keşifler yapmıştır.

Fransız İhtilali (1789)

Fransa'da kralın mutlakiyetçi yönetimine karşı halkın başlattığı, tüm dünyayı etkileyen büyük bir siyasi ve sosyal değişim hareketidir.

• Nedenleri:
  • Kralın baskıcı ve mutlakiyetçi yönetimi.
  • Halk arasındaki sosyal ve ekonomik eşitsizlikler.
  • Aydınlanma Çağı düşünürlerinin (Montesquieu, Rousseau, Voltaire) fikirlerinin etkisi.
  • Amerika Birleşik Devletleri'nin bağımsızlık mücadelesinin ilham vermesi.
• Yaygınlaştırdığı Kavramlar ve Sonuçları:
  • Milliyetçilik: Her milletin kendi devletini kurma hakkı olduğu fikri yayıldı.
  • Eşitlik, Adalet, Hürriyet: İnsan hakları, hukukun üstünlüğü, demokrasi gibi kavramlar önem kazandı.
  • Ulus-Devlet: Ulus-devlet anlayışı ortaya çıktı ve yaygınlaştı.
  • Monarşik devlet rejimleri zayıfladı, cumhuriyet ve demokrasi fikirleri güçlendi.
  • Evrensel bir nitelik taşıyarak günümüz dünyasının farklı alanlarda şekillenmesinde rol oynadı.
• Osmanlı Devleti'ne Etkileri:
  • Fransız İhtilali'nin yaydığı milliyetçilik akımı, çok uluslu bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti'ni derinden etkiledi.
  • Osmanlı sınırları içinde yaşayan Rumlar, Sırplar, Bulgarlar gibi azınlıklar, kendi bağımsız devletlerini kurmak için ayaklandılar. Bu durum, Osmanlı Devleti'nin parçalanma sürecini hızlandırdı.
  • Osmanlı aydınları ve devlet adamları, bu parçalanmayı önlemek için çeşitli reformlar yapmaya çalıştılar:
    • Tanzimat Fermanı (1839) ve Islahat Fermanı (1856): Tüm Osmanlı vatandaşlarına eşit haklar tanınarak azınlıkların devlete bağlılığını artırma amacı güdüldü.
    • Meşrutiyet (1876): Tüm ulusların yönetime katılması sağlanarak Osmanlıcılık fikriyle devleti bir arada tutmaya çalışıldı.
  • Ancak bu çabalar, milliyetçilik akımının etkisini durduramadı ve Osmanlı Devleti'nin dağılmasını engelleyemedi.
• 💡 İpucu: Fransız İhtilali'nin Osmanlı üzerindeki en yıkıcı etkisi, milliyetçilik akımının imparatorluğun dağılmasına yol açmasıdır. Osmanlı'nın bu duruma karşı aldığı önlemler (Tanzimat, Islahat, Meşrutiyet) başarısız olmuştur.

Doğu-Batı Kültürel Etkileşimi

Avrupa'da yaşanan bu gelişmelerin birçoğunun temelinde, Batı'nın Doğu'dan aldığı bilgi ve birikimler de yatmaktadır.

• Haçlı Seferleri sonucunda barut, pusula, kağıt ve matbaa gibi buluşların Avrupalılarca öğrenilmesi.
• Batılı seyyah ve tüccarların İslam dünyasında gördükleri teknik gelişmeleri ve bilgileri kendi ülkelerine aktarması.
• Avrupalıların İslam dünyasındaki bilimsel ve kültürel birikimi alarak kendi Rönesans ve Aydınlanma süreçlerini başlatması.

Bu kültürel alışveriş, Avrupa'nın uyanışında önemli bir rol oynamıştır.

Umarım bu ders notları, konuları daha iyi anlamanıza ve sınavlarınıza hazırlanırken size yol göstermesine yardımcı olur. Başarılar dilerim!