Merhaba Sevgili 7. Sınıf Öğrencileri,

Bu ders notu, "Avrupa'da Uyanış (Avrupa'da Yaşanan Gelişmelerin Osmanlı Devleti'ne Etkileri)" ünitesini kapsayan bir testteki soruları temel alarak hazırlandı. Amacımız, bu önemli dönemi tüm yönleriyle anlamanıza yardımcı olmak ve sınavlarınızda başarılı olmanız için gerekli bilgileri size sunmaktır. Avrupa'da yaşanan büyük değişimlerin Osmanlı Devleti üzerindeki etkilerini bu notlarla daha iyi kavrayacaksınız.

Coğrafi Keşifler: Yeni Dünyalara Yolculuk ve Sonuçları

• Tanımı: Avrupalıların 15. yüzyılın sonu ve 16. yüzyılda başlattığı, yeni yerler ve ticaret yolları bulma girişimleridir.
• Başlatan Faktörler (Nedenleri):
  • Yeni ticaret yolları arayışı (İpek ve Baharat Yolları'nın Müslümanların kontrolünde olması).
  • Hristiyanlığı yayma isteği (misyonerlik).
  • Cesur gemicilerin yetişmesi.
  • Gemicilik tekniğinin ilerlemesi (dayanıklı gemiler, pusula, haritacılık).
  • Coğrafya bilgisinin gelişmesi.
• Önemli Sonuçları:
  • Yeni kıtalar (Amerika gibi) ve ülkeler keşfedildi.
  • Yeni bitki ve hayvan türleri tanındı.
  • Keşfedilen yerlerden Avrupa'ya bol miktarda altın ve gümüş gibi madenler taşındı. Bu durum, toprağın zenginlik ölçüsü olmaktan çıkmasına ve maden zenginliğinin (Merkantilizm) önem kazanmasına neden oldu.
  • Ticaret yollarının güzergâhı değişti. Akdeniz limanları önem kaybederken, Atlas Okyanusu kıyısındaki limanlar önem kazandı.
  • Hristiyanlık yeni coğrafyalara yayıldı.
  • Sömürgecilik faaliyetleri başladı.
• Osmanlı Devleti'ne Etkileri:
  • Ekonomik: Akdeniz limanları önemini yitirdiği için Osmanlı Devleti'nin ticaret gelirleri azaldı. Altın ve gümüş gibi değerli madenlerin Avrupa'ya akması, Osmanlı parasının değer kaybetmesine ve enflasyona yol açtı.
  • Siyasi: Ticaret yollarının değişmesiyle Osmanlı Devleti'nin jeopolitik önemi bir miktar azaldı.

⚠️ Dikkat: Coğrafi Keşifler, Avrupa'yı zenginleştirirken, Osmanlı Devleti'ni ekonomik olarak olumsuz etkilemiştir.

Rönesans: Sanat ve Bilimde Yeniden Doğuş

• Tanımı: 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupa'da, özellikle İtalya'da başlayan bilim, sanat, edebiyat ve mimarlık alanlarındaki büyük gelişmeler ve yenilikler dönemidir. "Yeniden doğuş" anlamına gelir.
• Başlatan Faktörler (Nedenleri):
  • İstanbul'un fethinden sonra Bizanslı bilginlerin İtalya'ya giderek Antik Yunan ve Roma eserlerini Avrupa'ya taşıması.
  • Matbaanın icadı ve yaygınlaşmasıyla bilginin daha geniş kitlelere ulaşması.
  • Zenginleşen burjuva sınıfının (Mesenler) sanatçıları ve bilim insanlarını desteklemesi.
  • Hümanizm akımının yayılması (insanı merkeze alan düşünce).
• Önemli Temsilcileri ve Katkıları:
  • Leonardo da Vinci: Resim (Mona Lisa), anatomi, mühendislik (uçan makine, denizaltı tasarımları), mimari.
  • Michelangelo: Heykel (Davut), resim (Sistine Şapeli tavanı).
  • Rafael: Resim.
  • Machiavelli: Siyaset bilimi (Prens eseri).
  • William Shakespeare: Edebiyat (tiyatro oyunları).
  • Montaigne: Felsefe (denemeler).
• Sonuçları:
  • Bilim, sanat ve edebiyat alanında büyük ilerlemeler yaşandı.
  • Skolastik düşünce (kilisenin dogmatik düşüncesi) zayıfladı, özgür düşünce ve sorgulama ortamı oluştu.
  • Hümanizm akımı güçlendi.
  • Reform hareketlerine zemin hazırladı.

💡 İpucu: Rönesans, Avrupa'da düşünsel ve sanatsal bir uyanışın başlangıcıdır.

Reform: Dinde Yeniden Yapılanma

• Tanımı: 16. yüzyılda Katolik Kilisesi'ndeki bozulmalara karşı başlayan dinsel yenilenme hareketidir.
• Başlatan Faktörler (Nedenleri):
  • Katolik Kilisesi'nin bozulması (endüljans satışı, zenginlik ve lüks yaşam).
  • İncil'in milli dillere çevrilmesiyle kilisenin öğretilerinin sorgulanması ve yanlışlarının ortaya çıkması.
  • Matbaanın etkisiyle İncil'in ve eleştirel yazıların yayılması.
  • Rönesans'ın etkisiyle gelişen özgür düşünce ortamı.
  • Kilisenin siyasi gücünün ve zenginliğinin krallar tarafından istenmemesi.
• Başlangıcı: Martin Luther'in Almanya'da 95 maddelik bildirisini Wittenberg Kilisesi'ne asmasıyla başlamıştır. Luther, Papa tarafından aforoz edilmiştir.
• Sonuçları:
  • Avrupa'da mezhep birliği bozuldu (Katolikliğin yanı sıra Protestanlık, Kalvenizm, Anglikanizm gibi yeni mezhepler ortaya çıktı).
  • Uzun süreli mezhep savaşları yaşandı.
  • Eğitim ve öğretim kilisenin kontrolünden çıktı, laik eğitim anlayışı güçlendi.
  • Kilisenin siyasi ve ekonomik gücü azaldı, kralların gücü arttı.
• Osmanlı Devleti'ne Etkileri:
  • Osmanlı Devleti, Reform hareketlerinden olumsuz etkilenmemiştir. Hatta Avrupa'daki mezhep savaşları, Osmanlı'nın Avrupa içlerindeki ilerlemesini kolaylaştırmıştır.
  • Etkilenmeme Nedenleri:
    • Osmanlı'nın hoşgörülü yönetim anlayışı (İstimalet Politikası): Fethedilen topraklardaki halkın inançlarına ve yaşam tarzlarına saygı gösterilmesi.
    • Millet Sistemi: Osmanlı Devleti'nin farklı inanç ve etnik kökenlere sahip toplulukları kendi içlerinde örgütlenmelerine izin vermesi. Bu sayede farklı inançlar arasında bir çatışma yaşanmamıştır.

⚠️ Dikkat: Reform, Avrupa'da dinî ve siyasi yapıyı derinden etkilerken, Osmanlı Devleti'nin hoşgörülü yapısı sayesinde iç karışıklığa yol açmamıştır.

Aydınlanma Çağı: Akıl ve Bilimin Yükselişi

• Tanımı: 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa'da akıl, bilim ve özgür düşüncenin ön plana çıktığı, dogmatik düşüncelerin sorgulandığı dönemdir.
• Önemli Bilimsel ve Sanatsal Gelişmeler:
  • Kopernik: Gezegen sistemini keşfetti.
  • Galileo: Dünya'nın Güneş etrafında döndüğü fikrini savundu ve gözlemleriyle destekledi.
  • Newton: Evrensel Kütle Çekim Yasası'nı (yer çekimi) keşfetti.
  • Mozart: Dünyaca bilinen besteler üretti (müzik alanında).
• Sonuçları:
  • Bilimsel devrimler hızlandı.
  • Felsefi akımlar gelişti.
  • Fransız İhtilali gibi büyük toplumsal değişimlere zemin hazırladı.

💡 İpucu: Aydınlanma Çağı, bilimin ve aklın rehberliğinde insanlık için yeni ufuklar açmıştır.

Sanayi İnkılabı: Üretimde Büyük Dönüşüm

• Tanımı: 18. yüzyılda İngiltere'de başlayan, insan ve hayvan gücüne dayalı üretimden makine gücüne dayalı üretime geçiş sürecidir.
• Başlatan Faktörler (Nedenleri):
  • Bilimsel gelişmelerin teknolojiye uygulanması.
  • Buhar gücünün keşfi ve buhar makinesinin geliştirilmesi (James Watt).
  • Sömürgelerden sağlanan hammadde ve pazar imkanları.
  • Sermaye birikimi.
• Önemli Sonuçları:
  • Ekonomik:
    • İnsan gücü yerine makineler kullanılmaya başlandı, seri üretime geçildi.
    • Üretim arttı, maliyetler düştü.
    • Fabrika sistemi yaygınlaştı.
    • Hammadde ve pazar arayışı hızlandı, sömürgecilik daha da arttı.
  • Sosyal:
    • Köyden kente göçler hızlandı, kentleşme sorunları ortaya çıktı.
    • İşçi sınıfı doğdu ve işçi hakları sorunları gündeme geldi. İşçiler fabrikalarda ağır şartlar altında çalışmak zorunda kaldı.
    • Sosyal sınıflar arasındaki farklılıklar arttı.
    • Çevre sorunları (kirlilik) ortaya çıktı.
• Osmanlı Devleti'ne Etkileri:
  • Avrupa'da üretilen kaliteli ve ucuz mallar Osmanlı pazarlarına girmeye başladı.
  • Osmanlı'daki el tezgahları ve küçük atölyeler rekabet edemeyerek kapandı.
  • Yerli üretim azaldı, Osmanlı ekonomisi dışa bağımlı hale geldi.
  • Dış ticaret açığı arttı. Osmanlı, Avrupa'nın açık pazarı haline geldi.
  • Kapitülasyonlar: Osmanlı'nın Avrupa devletlerine verdiği ticari ayrıcalıklar (kapitülasyonlar), Sanayi İnkılabı sonrası Avrupa mallarının Osmanlı pazarına daha kolay girmesine neden olarak bu olumsuz etkileri daha da derinleştirdi.

⚠️ Dikkat: Sanayi İnkılabı, Avrupa'yı ekonomik ve teknolojik olarak güçlendirirken, Osmanlı Devleti'nin ekonomisini derinden sarsmış ve çöküş sürecini hızlandırmıştır.

Bu ders notları, Avrupa'da yaşanan bu büyük değişimlerin nedenlerini, sonuçlarını ve Osmanlı Devleti üzerindeki etkilerini anlamanız için temel bir rehberdir. Başarılar dilerim!