Merhaba Sevgili Öğrenciler,

Bu ders notu, "7. Sınıf Beylikten Cihan Devletine (Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu) Test 6" kapsamındaki konuları derinlemesine anlamanız için hazırlandı. Osmanlı Devleti'nin kuruluş sürecini, yönetimini, toplumsal yapısını, askeri teşkilatını ve uyguladığı önemli politikaları bu notlarda bulacaksınız. Sınavlara hazırlanırken veya konuları tekrar ederken bu notlardan faydalanarak bilgilerinizi pekiştirebilirsiniz.

Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Süreci ve Gelişimini Etkileyen Faktörler

• Söğüt ve Çevresinin Stratejik Önemi: Osmanlı Beyliği'nin kurulduğu Söğüt ve çevresi, Bizans sınırında yer alması, önemli ticaret yollarına yakınlığı ve coğrafi konumu sayesinde gelişimine büyük katkı sağlamıştır. Bu durum, beyliğe hem ekonomik hem de siyasi avantajlar sunmuştur.
• Bizans İmparatorluğu'nun Durumu: Kuruluş döneminde Bizans İmparatorluğu'nun iç karışıklıklarla boğuşması, taht kavgaları ve merkezi otoritesinin zayıflaması, Osmanlı Beyliği'nin batı yönünde kolayca ilerlemesine zemin hazırlamıştır.
• Anadolu'daki Siyasi Ortam: Anadolu'da güçlü bir devletin olmaması (Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılış süreci ve Moğol istilası sonrası oluşan beylikler dönemi), Osmanlı Beyliği'nin diğer beyliklerle mücadele etmek yerine Bizans üzerine yoğunlaşmasını sağlamıştır.
• Ahilik Teşkilatı'nın Rolü: Ahilik, Anadolu'nun Türkleşmesi ve Müslümanlaşmasında önemli bir rol oynamıştır. Esnaf ve zanaatkârları bir araya getiren bu teşkilat, aynı zamanda toplumsal dayanışmayı sağlamış, ekonomik hayatı düzenlemiş ve Osmanlı Devleti'ne insan gücü ve manevi destek sağlamıştır. Ahilik, askeri alanda doğrudan bir katkıdan ziyade, ekonomik, sosyal ve dini alanlarda etkili olmuştur.
• Şeyh Edebali'nin Nasihatleri: Osman Bey'e yapılan nasihatler, Osmanlı Devleti'nin temel değerlerini ve yöneticilik anlayışını yansıtır. Bu nasihatler, sorumluluk bilinci, adalet, hoşgörü ve devletin bekası gibi erdemlerin önemini vurgulamıştır.

⚠️ Dikkat: Osmanlı'nın kuruluşunda Rumeli toprakları içinde yer alması değil, Bizans sınırında olması ve gaza ruhu önemlidir. Rumeli'ye geçiş daha sonraki bir aşamadır.

Osmanlı Devleti'nin Toplumsal Yapısı

Osmanlı Devleti'nin toplumsal yapısı, temel olarak iki ana sınıfa ayrılırdı:

• Yönetenler (Askerî Sınıf): Devletin idari, askeri ve dini işlerini yürüten, vergiden muaf olan kesimdir. Kendi içinde Seyfiye, İlmiye ve Kalemiye olarak üçe ayrılır.
• Yönetilenler (Reaya): Üretim yapan, vergi veren ve yönetici sınıf dışında kalan tüm halk kesimidir. Kasaba ve şehirlerde oturan tüccarlar, esnaflar, köylüler ve konargöçerler bu gruba dahildir.

Osmanlı Devleti'nde Yönetim ve Kurumsallaşma

Divan-ı Hümayun

• Kuruluşu ve İşleyişi: Orhan Bey döneminde kurulan Divan-ı Hümayun, devlet işlerinin görüşüldüğü ve karara bağlandığı en önemli yönetim organıdır. Toplantılar sabah namazından sonra başlar ve öğleye kadar devam ederdi. Divanda tecrübeli ve alanında uzman devlet adamları görev yapardı.
• Divan Üyeleri ve Görevleri:
  • Sadrazam (Vezir-i Azam): Padişahtan sonra en yetkili kişidir, padişahın mührünü taşır ve onun vekili olarak devlet işlerini yürütür. Seyfiye sınıfına dahildir.
  • Kazasker: Divan'a gelen büyük davalara bakar, kadı ve müderrislerin atamalarını yapar. Günümüzdeki Adalet Bakanı ve Milli Eğitim Bakanı'na benzer görevler üstlenir. İlmiye sınıfına dahildir.
  • Nişancı: Divan'da alınan kararların yazışmalarını yürütür, padişah fermanlarına tuğrasını çeker. Devletin bürokratik yapısını oluşturur. Kalemiye sınıfına dahildir.
  • Defterdar: Devletin gelir ve giderlerini hesaplar, bütçeyi düzenler. Günümüzdeki Hazine ve Maliye Bakanı'na benzer görevler üstlenir. Kalemiye sınıfına dahildir.
  • Reisülküttap: Padişah fermanlarına uygun olarak emirleri yazmak, yabancı devletlerden gelen mektupları tercüme etmek ve bunlara cevap vermekle görevlidir. Günümüzdeki Dışişleri Bakanı'na benzer görevler üstlenir. Kalemiye sınıfına dahildir.
  • Şeyhülislam: Divan'da alınan kararların din açısından uygun olup olmadığına karar verir (fetva verir). İlmiye sınıfına dahildir.

Yöneten Sınıflar

• Seyfiye (Kılıç Ehli): Yönetim ve askeriye alanında görevli kesimdir. Sadrazam, vezirler, beylerbeyleri, sancak beyleri bu sınıfa dahildir.
• İlmiye (İlim Ehli): Din, adalet ve eğitim-öğretim işlerinden sorumlu kesimdir. Şeyhülislam, kazaskerler, kadılar, müderrisler bu sınıfa dahildir.
• Kalemiye (Kalem Ehli): Devletin idari ve mali yönetiminde meydana gelen yazışmaları takip edip bürokrasiden sorumlu kesimdir. Nişancı, defterdar, reisülküttap bu sınıfa dahildir.

💡 İpucu: Divan üyelerinin çoğunluğu Kalemiye sınıfında yer almaz. Örneğin Sadrazam Seyfiye, Kazasker ve Şeyhülislam İlmiye sınıfındandır.

Osmanlı Devleti'nin Askeri Yapısı

• İlk Düzenli Ordu (Yaya ve Müsellemler): Orhan Bey döneminde kurulan ilk düzenli ordu birlikleridir. Yaya (piyade) ve Müsellem (atlı) askerlerden oluşurdu.
• Tımar Sistemi ve Tımarlı Sipahiler:
  • Devlete ait "dirlik" adı verilen arazilerin gelirleriyle geçimlerini sağlayan, savaş zamanlarında orduya katılan, barış döneminde ise bulundukları bölgelerin güvenliğini sağlamakla yükümlü atlı askerlerdir.
  • Tımar sistemi, merkezi otoriteyi güçlendirmiş, devletin hazinesinden para çıkmadan büyük bir ordu beslenmesini sağlamış ve üretimin sürekliliğini temin etmiştir.
  • Tımarlı Sipahiler, aynı zamanda görevli oldukları bölgelerde yol ve köprülerin yapım ve tamirinden de sorumluydu.
• Kapıkulu Ordusu ve Devşirme Sistemi:
  • Yaya ve Müsellemlerin yetersiz kalması üzerine I. Murat döneminde kurulan, doğrudan padişaha bağlı, daimi ve profesyonel askerlerdir. Yeniçeri Ocağı, Kapıkulu Ordusu'nun en önemli birliğidir.
  • Devşirme Sistemi: Gayrimüslim ailelerin erkek çocuklarının küçük yaşta toplanarak devlet hizmetinde kullanılmak üzere yetiştirilmesidir. Bu çocuklar, Türk-İslam kültürüyle eğitilir, zeki ve yetenekli olanlar Enderun Mektebi'nde devlet memuru veya komutan olarak yetiştirilirdi.
  • Amaçları: Merkeziyetçi devlet anlayışını güçlendirmek, padişaha bağlı bir ordu oluşturmak, farklı ırk ve kültürlerden yetenekli kişileri devlet hizmetine kazandırmak.
• Diğer Askeri Birlikler:
  • Azaplar: Seferlere Anadolu'dan katılan bekar Türk gençlerinden oluşan hafif piyade birlikleridir.
  • Akıncılar: Sınırlarda görev yapan, düşman topraklarına akınlar düzenleyen öncü askerlerdir.

⚠️ Dikkat: Devşirme sistemi, farklı coğrafya ve kültürlerin etkisine kapalı kalmak değil, aksine bu farklılıkları devletin hizmetine sunarak merkeziyetçi yapıyı güçlendirmeyi amaçlamıştır.

Osmanlı Devleti'nin Politikaları

• İskan Politikası:
  • Osmanlı Devleti'nin fethedilen Rumeli topraklarına Anadolu'dan getirilen Türk halkını (özellikle konargöçerleri) yerleştirme siyasetidir.
  • Amaçları:
    • Balkanlardaki Türk nüfusunu artırmak ve fethedilen yerleri Türkleştirmek.
    • Fethedilen yerlerin kalıcı olmasını sağlamak.
    • Orduya lojistik destek sağlamak ve ordunun güvenli bir şekilde ilerlemesine ortam hazırlamak.
    • Bölgenin güvenliğini sağlamak ve asayişi temin etmek.
• İstimalet Politikası (Hoşgörü Politikası):
  • Osmanlı Devleti'nin fethedilen bölgelerdeki gayrimüslim halka karşı uyguladığı adil, hoşgörülü ve anlayışlı yönetim biçimidir.
  • Bu politika sayesinde, fethedilen yerlerdeki halk Osmanlı yönetimine kolayca uyum sağlamış, devlete bağlılıkları artmış ve fetihlerin kalıcılığı sağlanmıştır. Hristiyan halka iyi muamele edilmesi, komşu bölgelerdeki diğer halkların da kendi istekleriyle Osmanlı yönetimine girmesine neden olmuştur.

Bu ders notları, Osmanlı Devleti'nin kuruluş dönemindeki temel yapılarını ve politikalarını anlamanız için size yol gösterecektir. Başarılar dilerim!