Merhaba sevgili 8. sınıf öğrencileri!

LGS maratonunda ekonomik alanda yapılan inkılaplar konusu, hem genel kültürünüz hem de sınav başarınız için oldukça önemli. Bu ders notu, "8. Sınıf Lgs Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar Test 2" testindeki soruları temel alarak, Cumhuriyet'in ilk yıllarında ekonomik bağımsızlığı sağlamak, ülkeyi kalkındırmak ve modern bir yapıya kavuşturmak amacıyla yapılan inkılapları kapsamlı bir şekilde özetlemektedir. Tarım, sanayi, ticaret, bankacılık ve altyapı alanındaki önemli adımları ve bu adımların temelindeki ilkeleri detaylı bir şekilde ele alacağız. Bu notlar, sınav öncesi son tekrarınızı yapmanız ve konuları pekiştirmeniz için harika bir kaynak olacak!

Cumhuriyet Dönemi Ekonomi Politikalarına Genel Bakış

• Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti'nden kalan ağır ekonomik sorunlarla (kapitülasyonlar, dışa bağımlılık, yetersiz sanayi ve tarım) mücadele etmek zorundaydı.
• Temel Amaç: Millî ve bağımsız bir ekonomi kurmak, halkın refah seviyesini artırmak ve ülkeyi kalkındırmak.

İzmir İktisat Kongresi (1923)

• Kurtuluş Savaşı devam ederken, Lozan Barış Görüşmeleri'ne ara verildiği sırada İzmir'de toplandı.
• Amaç: Yeni Türk Devleti'nin ekonomik yol haritasını belirlemek ve millî ekonomi esaslarını tespit etmek.
• Önemli Kararlar:
  • Yerli hammaddeye dayalı sanayi dallarının kurulması.
  • Özel sektörün desteklenmesi, ancak yetersiz kaldığı durumlarda devletin ekonomik hayata müdahale etmesi (Devletçilik ilkesinin ilk sinyalleri).
  • Millî bankaların kurulması (Türkiye İş Bankası gibi).
  • Ulaşım ve altyapı yatırımlarının artırılması.
  • Yabancı tekellerden kaçınılması ve millî sermayenin korunması.

💡 İpucu: İzmir İktisat Kongresi, ekonomik bağımsızlık ve millî ekonomi hedeflerinin temelini atmıştır. Atatürk'ün "Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun ekonomik zaferlerle taçlandırılmamışlarsa meydana gelen zaferler devamlı olamaz." sözü bu kongrenin önemini vurgular.

Tarım Alanındaki Gelişmeler

• Aşar Vergisinin Kaldırılması (1925):
  • Osmanlı'dan kalan, köylüden alınan ağır bir vergiydi.
  • Neden: Köylüyü ekonomik açıdan rahatlatmak, tarımsal üretimi teşvik etmek ve çağdaş bir vergi sistemine geçmek.
• Modern Tarım Uygulamaları:
  • Çiftçiye kredi ve tohum desteği sağlandı.
  • Ziraat Bankası'nın etkinliği artırıldı.
  • Örnek çiftlikler kuruldu (örn. Gazi Orman Çiftliği).
  • Tarımsal eğitim ve makineleşme teşvik edildi.
• Tarıma Dayalı Sanayi: Şeker fabrikaları (Uşak, Alpullu), dokuma fabrikaları gibi tarım ürünlerini işleyen tesisler kuruldu.

⚠️ Dikkat: Aşar vergisinin kaldırılması, köylüyü doğrudan ilgilendiren ve halkçılık ilkesiyle de ilişkilendirilebilecek önemli bir adımdır.

Sanayi Alanındaki Gelişmeler

• Teşvik-i Sanayi Kanunu (1927):
  • Özel sektörü sanayi yatırımları yapmaya teşvik etmek amacıyla çıkarıldı.
  • Ancak, sermaye yetersizliği, teknik bilgi eksikliği ve 1929 Dünya Ekonomik Krizi gibi nedenlerle beklenen başarıyı sağlayamadı.
• Devletçilik Politikasına Geçiş (1930'lar):
  • Özel sektörün yetersiz kalması üzerine devlet, ekonomik kalkınmada daha aktif rol almaya başladı.
  • I. Beş Yıllık Sanayi Planı (1933): Hammaddesi yurt içinde bulunan temel sanayi dallarının (demir-çelik, kömür, şeker, dokuma vb.) kurulmasını hedefledi. Sümerbank ve Etibank gibi bankalar bu planın finansmanında önemli rol oynadı.
  • Örnek Fabrikalar: Karabük Demir Çelik Fabrikası, Nazilli Basma Fabrikası, Paşabahçe Cam Fabrikası gibi büyük sanayi tesisleri kuruldu.

💡 İpucu: Devletçilik, özel sektörün yapamadığı veya yetersiz kaldığı durumlarda devletin ekonomik hayata müdahale etmesidir. Tamamen özel sektörü reddetmez, aksine onu tamamlar ve yönlendirir.

Ticaret ve Denizcilik Alanındaki Gelişmeler

• Kabotaj Kanunu (1926):
  • Türk karasularında gemi işletme ve Türk limanları arasında yolcu ve yük taşıma hakkı yabancılardan alınarak Türk vatandaşlarına ve Türk bayrağı taşıyan gemilere verildi.
  • Amaç: Millî denizciliği geliştirmek, deniz ticaretinde tam bağımsızlığı sağlamak, yabancıların elindeki bu ayrıcalığı sona erdirmek.
  • İlişkili İlkeler: Milliyetçilik, Tam Bağımsızlık, Millî Ekonomi.
• Gümrük Vergileri: Yerli sanayiyi korumak amacıyla gümrük vergileri düzenlendi.

⚠️ Dikkat: Kabotaj Kanunu, ekonomik bağımsızlığın önemli sembollerinden biridir ve doğrudan milliyetçilik ilkesiyle ilişkilidir. Millî egemenlik ile karıştırılmamalıdır; millî egemenlik daha çok yönetim şekliyle (cumhuriyet) ilgilidir.

Bankacılık ve Finans Alanındaki Gelişmeler

• Türkiye İş Bankası (1924): Cumhuriyet döneminin ilk millî bankasıdır. Özel sektörün finansman ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulmuştur.
• Ziraat Bankası: Tarım sektörünü desteklemeye devam etti.
• Sümerbank (1933): Sanayi yatırımlarını finanse etmek ve işletmek amacıyla kuruldu.
• Etibank (1935): Madencilik sektörünü geliştirmek ve finanse etmek amacıyla kuruldu.
• Denizbank (1938): Denizcilik sektörünü desteklemek amacıyla kuruldu.

💡 İpucu: Bankaların kuruluş amaçları, hangi sektörü destekledikleri açısından önemlidir. Örneğin, Etibank madencilik, Sümerbank sanayi.

Bayındırlık ve Ulaşım Faaliyetleri

• Ülke genelinde demiryolu ve karayolu yapımına hız verildi.
• Limanlar modernize edildi.
• Ağaçlandırma çalışmaları yapıldı.
• Bu faaliyetler, ekonomik kalkınmanın temelini oluşturan altyapıyı güçlendirmeyi amaçladı.

Atatürk İlkeleri ile Ekonomik İnkılapların İlişkisi

• Milliyetçilik: Kabotaj Kanunu, yerli malı kullanımı, millî bankaların kurulması, yabancı tekellerden kurtulma gibi adımlar milliyetçilik ilkesiyle doğrudan ilişkilidir.
• Devletçilik: Özel sektörün yetersiz kaldığı alanlarda devletin ekonomik hayata müdahale etmesi, I. Beş Yıllık Sanayi Planı, devlet bankaları ve fabrikaları devletçilik ilkesinin somut örnekleridir.
• Halkçılık: Aşar Vergisinin kaldırılması (köylüyü rahatlatma), halkın refahını artırma hedefi halkçılık ilkesiyle bağdaşır.
• İnkılapçılık: Ekonomik alanda yapılan tüm yenilikler ve değişimler inkılapçılık ilkesi kapsamındadır.
• Cumhuriyetçilik ve Laiklik: Bu ilkeler daha çok yönetim biçimi ve toplumsal yaşamın düzenlenmesiyle ilgili olup, ekonomik inkılaplarla doğrudan ilişkileri daha zayıftır. Ancak modernleşme ve akılcılık anlayışı ekonomik planlamada da etkili olmuştur.

⚠️ Dikkat: Ekonomik inkılaplar genellikle Milliyetçilik ve Devletçilik ilkeleriyle güçlü bir bağa sahiptir. Millî egemenlik ve Cumhuriyetçilik yönetimle ilgiliyken, millî ekonomi ve tam bağımsızlık ekonomik bağımsızlıkla ilgilidir.

Umarım bu kapsamlı ders notu, ekonomik alanda yapılan inkılapları daha iyi anlamanıza ve LGS'de başarılı olmanıza yardımcı olur. Başarılar dilerim!