🎓 8. Sınıf Lgs Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar Test 1 - Ders Notu ve İpuçları

Merhaba Sevgili Öğrenciler,

Bu ders notu, "Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar" konusundaki bilgilerinizi pekiştirmek ve LGS'ye hazırlanırken size rehberlik etmek amacıyla hazırlandı. Testteki soruları analiz ederek, Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki ekonomik politikaları, önemli inkılapları, Atatürk ilkeleriyle ilişkilerini ve Osmanlı'dan devralınan ekonomik sorunları kapsayan kapsamlı bir özet çıkardık. Bu notlar, konuyu bütünsel bir şekilde anlamanıza ve sınavda başarılı olmanıza yardımcı olacaktır.

Cumhuriyet Dönemi Ekonomisinin Temelleri ve Hedefleri

• Milli Ekonomi Anlayışı: Yeni Türk devleti, ekonomik bağımsızlığı siyasi bağımsızlığın tamamlayıcısı olarak görmüştür. Kendi kaynaklarına dayalı, dışa bağımlılığı azaltan bir ekonomi hedeflenmiştir.
• Kalkınma ve Sanayileşme: Tarım ülkesi olmaktan çıkıp, sanayileşen modern bir devlet olma amacı güdülmüştür.
• Halkın Refahı: Yapılan tüm ekonomik hamlelerde, halkın yaşam standartlarını yükseltmek, köylüyü ve üreticiyi desteklemek temel amaçlardan biri olmuştur.

Osmanlı'dan Miras Kalan Ekonomik Yapı

• Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde ekonomi büyük ölçüde dışa bağımlıydı. Kapitülasyonlar ve dış borçlar bu bağımlılığı artırmıştı.
• Sanayi gelişmemiş, tarım ilkel yöntemlerle yapılıyordu.
• Ticari faaliyetler genellikle azınlıkların ve yabancıların elindeydi.
• Bu durum, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti için ekonomik bağımsızlığı ve kalkınmayı acil bir hedef haline getirmiştir.

İzmir İktisat Kongresi (1923) ve Milli Ekonomi Anlayışı

Kurtuluş Savaşı'nın ardından, yeni Türk devletinin ekonomik yol haritasını belirlemek amacıyla İzmir'de toplanan önemli bir kongredir. Burada alınan kararlar, milli ekonomi politikasının ilkelerini ortaya koymuştur:

• Ham maddesi yurt içinden temin edilen sanayi dalları kurulmalıdır. (Yerli üretime ve kaynaklara önem)
• El işçiliğinden ve küçük imalattan süratle fabrikaya ve büyük işletmeye geçilmelidir. (Sanayileşme hedefi)
• Yabancıların kurmuş oldukları tekellerden kaçınılmalıdır. (Ekonomik bağımsızlık)
• Devlet, özel sektör tarafından gerçekleştirilemeyen yatırımlara öncülük edecektir. (Devletçilik ilkesinin ilk sinyalleri)
• Amaçlar: Ulusal bir ekonomi politikası benimsemek, ekonomik bağımsızlığı sağlamak ve ekonomik faaliyetleri milli temellere dayandırmak.

Önemli Ekonomik İnkılaplar ve Uygulamalar

Aşar Vergisinin Kaldırılması (1925)

• Osmanlı döneminden kalma, köylüden alınan ağır bir tarım vergisiydi.
• Cumhuriyetin ilk yıllarında köylünün sırtındaki bu yükün kaldırılması, tarımı desteklemek ve köylüyü rahatlatmak amacıyla yapılmıştır.
• İlişkili İlkeler: Özellikle Halkçılık (halkın refahını artırma, eşitlik) ve Laiklik (dini bir vergi olmasından dolayı) ile ilişkilendirilebilir.

Kabotaj Kanunu (1926)

• Türk kıyılarında deniz taşımacılığı ve limanlar arasında gemi işletme ticaret hakkının Türk vatandaşlarına ve Türk bayrağı taşıyan gemilere verilmesini sağlayan kanundur.
• Amaç: Denizlerimizdeki ekonomik egemenliği sağlamak, milli iktisat anlayışını güçlendirmek ve dışa bağımlılığı azaltmaktır.
• İlişkili İlkeler: Milliyetçilik (milli denizcilik) ve Bağımsızlık (ekonomik egemenlik) ile doğrudan ilişkilidir.

Tarım Alanındaki Gelişmeler

• Aşar vergisinin kaldırılması en önemli adımdır.
• Örnek Çiftlikler Kurulması: Atatürk Orman Çiftliği gibi modern ve makineli tarımın geliştirilmesi, çiftçilere örnek olunması hedeflenmiştir.
• Ziraat Bankası aracılığıyla çiftçiye kredi ve destek sağlanmıştır.

Sanayileşme Hamleleri ve Devletçilik İlkesi

• Teşvik-i Sanayi Kanunu (1927): Özel sektörü sanayiye yönlendirmek amacıyla çıkarılmış, ancak yeterli sermaye ve tecrübe olmaması nedeniyle beklenen başarıyı gösterememiştir.
• Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1933): Dünya Ekonomik Krizi'nin de etkisiyle, devletin ekonomiye daha fazla müdahale ettiği, planlı kalkınma dönemidir.
• Bu plan kapsamında birçok devlet işletmesi kurulmuştur:
  • Sümerbank: Tekstil ve sanayi yatırımlarını finanse etmek ve işletmek amacıyla.
  • Etibank: Madencilik sektörünü geliştirmek ve işletmek amacıyla.
  • Paşabahçe Cam, Beykoz Deri, İzmit Kağıt, Karabük Demir Çelik İşletmeleri gibi önemli fabrikalar kurulmuştur.
• İlişkili İlke: Bu dönemdeki planlı ekonomi ve devletin büyük yatırımlara öncülük etmesi doğrudan Devletçilik ilkesiyle ilgilidir.

Bankacılık Faaliyetleri

• İş Bankası (1924): Cumhuriyet döneminin ilk özel bankasıdır.
• Sümerbank, Etibank: Devlet eliyle kurulan ve sanayi ile madencilik alanında önemli roller üstlenen bankalardır.

Atatürk İlkeleri ve Ekonomik Gelişmeler

• Cumhuriyetçilik: Ekonomik bağımsızlık, milli egemenliğin bir parçasıdır.
• Halkçılık: Aşar vergisinin kaldırılması, köylünün refahı, halkın ekonomik yükünün hafifletilmesi.
• Devletçilik: Planlı ekonomi, devletin büyük sanayi yatırımlarına öncülük etmesi (Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı, Sümerbank, Etibank).
• Milliyetçilik: Milli ekonomi, yerli üretim, Kabotaj Kanunu, yabancı tekellerden kurtulma, milli bankaların kurulması.
• Laiklik: Aşar vergisinin kaldırılması (dini bir vergi olmasından dolayı).

Atatürk'ün Ekonomiye Bakışı ve Kişilik Özellikleri

• Atatürk, siyasi ve askeri zaferlerin ekonomik zaferlerle taçlandırılmadıkça kalıcı olamayacağına inanıyordu. Tam bağımsızlık için ekonomik bağımsızlığın şart olduğunu vurgulamıştır.
• Millet Sevgisi ve Kararlılık: Zor koşullara rağmen modern tarımı geliştirmek için örnek çiftlikler kurması, köylüyü düşünmesi.
• Çok Yönlülük: Tarım, sanayi, bankacılık gibi farklı ekonomik alanlara ilgi göstermesi ve bu alanlarda inkılaplar yapması.
• Tarih Bilinci: Sümerbank ve Etibank gibi kurumlara Türk tarihinden (Sümerler, Hititler) esinlenerek isimler vermesi.
• İleri Görüşlülük: Ekonominin diğer tüm gelişmelerin temelini oluşturduğunu çok erken fark etmesi.

💡 İpuçları ve ⚠️ Dikkat Edilmesi Gerekenler

• ⚠️ Dikkat: Aşar Vergisinin kaldırılması hem Halkçılık hem de Laiklik ilkesiyle ilişkilendirilebilir. Halkçılık, köylüyü rahatlatması ve eşitlik sağlaması yönüyle; Laiklik ise dini bir vergi olmasından dolayı.
• 💡 İpucu: İzmir İktisat Kongresi kararları, Cumhuriyet döneminin ekonomik bağımsızlık ve milli ekonomi hedeflerinin temelini oluşturur. Bu kararların içeriğini iyi anlamak önemlidir.
• ⚠️ Dikkat: Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı'nın devletçilik ilkesiyle doğrudan ilişkili olduğunu unutmayın. Bu plan, devletin ekonomiye aktif olarak müdahale ettiği bir dönemi temsil eder.
• 💡 İpucu: Kabotaj Kanunu, denizlerimizdeki milli egemenliğin ve ekonomik bağımsızlığın sembolüdür. Milliyetçilik ilkesiyle bağlantısını kurun.
• ⚠️ Dikkat: Atatürk'ün kişilik özelliklerini soran sorularda, verilen metindeki eylemlerin hangi özelliği yansıttığına odaklanın. Örneğin, Sümerbank ve Etibank isimleri "tarih bilinci"ni gösterir.
• 💡 İpucu: Atatürk'ün "Ekonomik bağımsızlık olmadan tam bağımsızlık olmaz" sözü, onun ekonomik kalkınmaya verdiği önemi ve ileri görüşlülüğünü gösterir.

Bu ders notu, ekonomik alandaki inkılapları anlamanız için size sağlam bir temel sunacaktır. Konuları tekrar ederken bu notları kullanmayı ve bol bol soru çözerek bilgilerinizi pekiştirmeyi unutmayın. Başarılar dilerim!