Merhaba sevgili 8. sınıf öğrencileri!

LGS yolculuğunuzda önemli bir durak olan "1. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti" konusu, hem bilgi birikiminizi hem de yorumlama yeteneğinizi ölçen kritik başlıklardan biridir. Bu ders notu, karşılaştığınız test sorularını da kapsayacak şekilde, konunun ana hatlarını anlamanıza ve sınavda başarılı olmanıza yardımcı olmak için hazırlandı.

🎓 8. Sınıf Lgs 1. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti Test 1 - Ders Notu ve İpuçları

Bu ders notu, 1. Dünya Savaşı'nın genel nedenlerinden Osmanlı Devleti'nin savaşa giriş sürecine, savaştığı cephelerden savaşın genel sonuçlarına kadar geniş bir yelpazeyi ele almaktadır. Özellikle Osmanlı Devleti'nin stratejik konumu, ittifak arayışları, önemli cepheler (Kanal ve Çanakkale) ve savaş sonrası ortaya çıkan kavramlar (Wilson İlkeleri, Mandaterlik) üzerinde durulmuştur.

1. Dünya Savaşı'nın Genel Nedenleri

• Sömürgecilik Yarışı: Sanayi İnkılabı ile hızlanan hammadde ve pazar arayışı, büyük devletler arasında rekabeti artırmıştır. Bu durum, savaşın temel ekonomik nedenlerinden biridir.
• Milliyetçilik Akımı: Fransız İhtilali ile yayılan milliyetçilik akımı, özellikle çok uluslu imparatorlukları (Osmanlı, Avusturya-Macaristan) parçalanma tehlikesiyle karşı karşıya bırakmıştır.
• Bloklaşmalar (İttifak ve İtilaf Devletleri): Devletler arasında çıkar çatışmaları ve güvensizlik, askeri ittifakların kurulmasına yol açmıştır.
• Silahlanma Yarışı: Devletler, olası bir savaşa karşı kendilerini güvence altına almak amacıyla yoğun bir silahlanma faaliyetine girişmiştir.

💡 İpucu: Sömürgecilik, Sanayi İnkılabı'nın bir sonucudur ve 1. Dünya Savaşı'nın en önemli ekonomik nedenlerinden biridir. Savaş sonrası ortaya çıkan "mandaterlik" sistemi de aslında sömürgeciliğin farklı bir versiyonudur.

Osmanlı Devleti'nin Savaşa Giriş Süreci ve Nedenleri

Osmanlı Devleti, savaş başladığında tarafsızlığını ilan etse de, içinde bulunduğu siyasi ve ekonomik koşullar nedeniyle savaşa dahil olmak zorunda kalmıştır.

• Siyasi Yalnızlıktan Kurtulma İsteği: Trablusgarp ve Balkan Savaşları'nda yalnız kalan Osmanlı, Avrupa devletleri arasındaki bloklaşmada yer alarak siyasi yalnızlığını sona erdirmek istemiştir.
• Kaybedilen Toprakları Geri Alma Umudu: Özellikle Balkan Savaşları'nda kaybedilen toprakları Almanya'nın desteğiyle geri alabileceği düşüncesi etkili olmuştur.
• Almanya'ya Duyulan Yakınlık: İttihat ve Terakki yöneticileri, Almanya'nın savaşı kazanacağına inanmış ve Almanya'nın askeri ve ekonomik gücünden faydalanmak istemiştir.
• İtilaf Devletleri'nin Osmanlı'yı İstememesi: İtilaf Devletleri, Osmanlı topraklarını kendi aralarında paylaşma planları yaptıkları için Osmanlı'nın tarafsız kalmasını veya savaş dışı kalmasını tercih etmişlerdir. Osmanlı'nın savaşa girmesi durumunda kendilerine askeri ve ekonomik yük olacağını düşünmüşlerdir.
• Almanya ile Gizli İttifak: Osmanlı Devleti, savaş öncesinde Almanya ile gizli bir ittifak antlaşması imzalamıştır.
• Goeben ve Breslau Gemileri Olayı: Akdeniz'de İngiliz donanmasından kaçan Alman gemileri Goeben ve Breslau, Osmanlı'ya sığınmış ve Osmanlı tarafından satın alındığı açıklanmıştır. Bu gemiler, Karadeniz'deki Rus limanlarını bombalayarak Osmanlı'nın savaşa girmesine yol açmıştır.

⚠️ Dikkat: Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesinde İttihat ve Terakki yöneticilerinin siyasi görüşleri ve savaşın kaçınılmaz olduğu inancı önemli bir etkendir.

Almanya'nın Osmanlı Devleti'ni Savaşa Sokma Nedenleri

Almanya, Osmanlı Devleti'nin stratejik konumundan ve insan gücünden faydalanmak istemiştir.

• Yeni Cepheler Açarak Yükünü Hafifletmek: Osmanlı'nın savaşa girmesiyle savaş alanı genişleyecek, İtilaf Devletleri'nin dikkatini başka cephelere çekerek kendi üzerindeki baskıyı azaltacaktı.
• Osmanlı'nın Stratejik Konumu:
  • Süveyş Kanalı: İngiltere'nin sömürgeleriyle olan bağlantısını kesmek.
  • Boğazlar: Rusya ile müttefiklerinin (İngiltere, Fransa) bağlantısını kesmek.
  • Halifelik Kurumu: Osmanlı halifesinin dini gücünü kullanarak İngiliz ve Fransız sömürgelerindeki Müslümanları ayaklandırmak (Cihat çağrısı).

💡 İpucu: Almanya'nın Osmanlı'yı savaşa sokma nedenleri, Osmanlı topraklarının jeopolitik önemini ve stratejik konumunu açıkça göstermektedir.

Osmanlı Devleti'nin Savaştığı Cepheler

Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesiyle birlikte savaş geniş bir alana yayılmış ve birçok cephe açılmıştır.

• Taarruz (Saldırı) Cepheleri:
  • Kafkas Cephesi: Rusya'ya karşı açılan bu cephede, Osmanlı ordusu ağır kış şartları nedeniyle büyük kayıplar vermiştir.
  • Kanal (Süveyş) Cephesi: İngilizlerin elindeki Mısır'ı geri almak ve Süveyş Kanalı'nın kontrolünü ele geçirerek İngiltere'nin sömürgeleriyle bağlantısını kesmek amacıyla açılmıştır. Ancak İngilizlerin güçlü ordusu ve çölün zorlu koşulları nedeniyle Osmanlı ordusu başarısız olmuştur. Bu başarısızlık sonrası İngilizler taarruza geçerek Sina Yarımadası ve Filistin'i ele geçirmiş, Suriye cephesinin açılmasına neden olmuştur.
• Savunma Cepheleri:
  • Çanakkale Cephesi: İtilaf Devletleri'nin (İngiltere ve Fransa) Rusya'ya yardım ulaştırmak, İstanbul'u ele geçirmek ve Osmanlı'yı savaş dışı bırakmak amacıyla açtığı cephedir. Hem deniz hem de kara savaşları yaşanmış, İtilaf Devletleri büyük kayıplar vererek geri çekilmiştir. Bu cephedeki başarı, savaşın süresini uzatmış ve Mustafa Kemal gibi önemli komutanların adını duyurmuştur.
  • Irak Cephesi: İngilizlerin Musul petrollerini ele geçirmek ve Rusya ile birleşmek amacıyla açtığı cephedir.
  • Suriye-Filistin Cephesi: Kanal Cephesi'ndeki başarısızlık sonrası İngilizlerin ilerlemesiyle açılan cephedir.
  • Hicaz-Yemen Cephesi: İngilizlerin kışkırttığı Araplarla mücadele edilmiştir.
• Müttefiklere Yardım Cepheleri: (Galiçya, Romanya, Makedonya) Osmanlı ordusu, müttefiklerine yardım etmek amacıyla bu cephelerde savaşmıştır.

⚠️ Dikkat: Kanal Cephesi'nin açılma nedenleri ve başarısızlık sebepleri (doğal koşullar, İngiliz gücü) önemlidir. Çanakkale Cephesi ise Osmanlı'nın kazandığı tek cephe olması ve savaşın seyrini değiştirmesi açısından kritik bir öneme sahiptir.

1. Dünya Savaşı'nın Sonuçları

• İmparatorlukların Yıkılması: Osmanlı, Avusturya-Macaristan, Rus ve Alman İmparatorlukları yıkılmıştır.
• Milli Devletlerin Kurulması: Yıkılan imparatorlukların yerine Türkiye, Polonya, Çekoslovakya gibi ulus devletler kurulmuştur.
• Yönetim Şekillerinde Değişiklikler: Monarşiler yıkılmış, cumhuriyet ve sosyalist yönetimler ortaya çıkmıştır.
• Milletler Cemiyeti'nin Kurulması: Dünya barışını korumak amacıyla kurulmuştur.
• Mandaterlik Sistemi: Sömürgeciliğin yeni bir adı olarak ortaya çıkmıştır. Galip devletler, mağlup devletlerin topraklarını "mandası altına alma" adı altında yönetmiştir.
• Wilson İlkeleri: ABD Başkanı Wilson tarafından yayımlanan bu ilkeler, savaş sonrası dünya düzenini şekillendirmeyi amaçlamıştır.
  • Ulusların Kendi Geleceğini Belirlemesi (Self-determinasyon): Her milletin kendi kaderini tayin etme hakkı. Bu ilke, milliyetçilik düşüncesini desteklemiştir.
  • Yenen devletlerin yenilenlerden savaş tazminatı ve toprak almaması.
  • Gizli antlaşmalar yapılmaması.
  • Devletler arası ekonomik engellerin kaldırılması.
  • Uluslararası barışı sağlamak için bir örgüt kurulması (Milletler Cemiyeti).

💡 İpucu: Wilson İlkeleri'ndeki "her milletin kendi geleceğini belirleme hakkı" maddesi, ulusçuluk düşüncesiyle doğrudan ilişkilidir. Mandaterlik ise sömürgeciliğin modernleşmiş halidir.

Bu ders notu, 1. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti konusundaki temel bilgileri özetlemektedir. Konuyu tekrar ederken bu notları kullanmanız, önemli noktaları pekiştirmenize ve LGS'de başarılı olmanıza yardımcı olacaktır. Unutmayın, düzenli tekrar ve soru çözümü başarının anahtarıdır!