🎓 6. Sınıf Noktalama İşaretleri Test 1 - Ders Notu ve İpuçları

Noktalama işaretleri, yazıya anlam ve açıklık katmak, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak için kullanılan önemli sembollerdir. İşte en sık karşılaşılan noktalama işaretleri ve kullanım alanları:

⚫ Nokta (.)

Nokta, birçok farklı yerde karşımıza çıkar ve cümlenin anlamını tamamlamada önemli rol oynar.

• Tamamlanmış Cümlelerin Sonu: Anlamı tamamlanmış, yargı bildiren cümlelerin sonuna konur.
  Örnek: Bugün hava çok güzeldi.
• Bazı Kısaltmaların Sonu: Bazı kelimelerin kısaltmalarında kullanılır.
  Örnek: Dr. (Doktor), Cad. (Cadde), Mah. (Mahalle)
• Tarihlerin Yazılışı: Gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için kullanılır.
  Örnek: 19.05.1919 (19 Mayıs 1919)
• Saat ve Dakikaları Ayırma: Saat ve dakika gösteren sayıları ayırmak için kullanılır.
  Örnek: Tren 09.45'te kalkacak.
• Sıra Sayıları: Bir sayının sıra bildirdiğini göstermek için sayının sonuna konur.
  Örnek: 1. (birinci), 2. (ikinci), 3. (üçüncü)
• Kitap ve Dergi Künyeleri: Kitap, dergi, makale gibi eserlerin künye bilgilerinde kullanılır.
  Örnek: Sabahattin Ali, Kuyucaklı Yusuf, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015.

⚠️ Dikkat:

• Bazı büyük harfli kısaltmalarda (TDK, MEB, THY gibi) nokta kullanılmaz. Örneğin, "M.E.B." yerine "MEB" yazılmalıdır.
• Sıra sayıları yazılırken "2'inci" gibi bir yazım yanlışı yapılmamalı, "2." şeklinde kullanılmalıdır.

✍️ Virgül (,)

Virgül, Türkçede en çok kullanılan noktalama işaretlerinden biridir ve birçok farklı görevi vardır.

• Eş Görevli Kelime veya Kelime Gruplarını Ayırma: Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelimeleri veya kelime gruplarını ayırmak için kullanılır.
  Örnek: Pazardan elma, armut, muz ve çilek aldık.
• Sıralı Cümleleri Ayırma: Art arda gelen, anlamca birbiriyle ilgili sıralı cümleleri ayırmak için kullanılır.
  Örnek: İçeri girdi, yerine oturdu, kitabını açtı.
• Uzun Cümlelerde Özneyi Belirtme: Cümlede yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek ve karışıklığı önlemek için öznenin sonuna konur.
  Örnek: Araştırmacılar, plastik atıkların insan sağlığına etkisi üzerine araştırmalar yapıyor.
• Ara Sözleri veya Ara Cümleleri Ayırma: Cümle içinde açıklayıcı bilgi veren ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur. (Bu görevde kısa çizgi (-) de kullanılabilir.)
  Örnek: Annem, hayatımın en değerli varlığı, her zaman yanımda oldu.
• Hitaplardan Sonra: Mektuplarda, e-postalarda veya konuşmalarda hitap edilen kelimelerden sonra kullanılır.
  Örnek: Sevgili Arkadaşım,
• Tırnak İçine Alınmayan Alıntı Cümlelerinden Sonra: Başka birinden alıntı yapılan, ancak tırnak içine alınmayan cümlelerin sonuna konur.
  Örnek: Bu akşam birlikte yemek yiyelim, dedi.
• Tekrarlanan Kelimeler Arasına: Anlamı güçlendirmek için tekrarlanan kelimelerin arasına konur.
  Örnek: Derinden, derinden, derinden...

⚠️ Dikkat Edilmesi Gereken Virgül Kullanımları:

• Tekrarlı Bağlaçlardan Önce veya Sonra Virgül Konmaz: "Hem...hem", "ya...ya", "ne...ne", "gerek...gerek", "ister...ister" gibi tekrarlı bağlaçların arasına veya öncesine/sonrasına virgül konmaz.
  Yanlış: İster inan, ister inanma, olay anlattığım gibi oldu.
  Doğru: İster inan ister inanma, olay anlattığım gibi oldu.
• Zarf-fiil Eki Almış Kelimelerden Sonra Virgül Konmaz: Cümlede tek bir zarf-fiil eki (-ip, -erek, -meden, -ince vb.) varsa, bu kelimeden sonra virgül kullanılmaz.
  Yanlış: Kardeşim(,) ben gelmeden önce köye gelmiş(,) işlerin çoğunu bitirmişti. (Burada "gelmeden" ve "gelmiş" kelimelerinden sonra virgül gelmez.)
• Özne ile Yüklem Arasına Virgül Konmaz: Cümledeki özne ile yüklem arasına, cümle ne kadar uzun olursa olsun, virgül konmaz.
  Yanlış: Yaşar Kemal'in, eserlerinde toplum sorunları işlenir. (Burada "Yaşar Kemal'in" özne, "işlenir" yüklemdir, araya virgül gelmez.)

❓ Soru İşareti (?)

Soru işareti, soru anlamı taşıyan cümlelerin sonunda kullanılır.

• Soru Anlamı Taşıyan Cümlelerin Sonu: Bir cevap bekleyen veya merak edilen bir şeyi soran cümlelerin sonuna konur.
  Örnek: Şu anda saat kaç?
  Örnek: Yarın sen de bizimle geliyor musun?

⚠️ Dikkat:

• Gerçek bir soru anlamı taşımayan, sadece soru eki (-mı, -mi, -mu, -mü) içeren veya dolaylı soru bildiren cümlelerin sonuna soru işareti konmaz, nokta konur.
  Yanlış: Onun nereye gideceğini bilmiyorum?
  Doğru: Onun nereye gideceğini bilmiyorum.

➖ Kısa Çizgi (-)

Kısa çizgi de farklı görevlerde kullanılan bir işarettir.

• Ara Sözleri veya Ara Cümleleri Ayırma: Virgül gibi, cümle içinde açıklayıcı bilgi veren ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konabilir.
  Örnek: İstanbul'da -o eşsiz şehirde- yaşamak ayrıcalıktır.
• Kelimelerin Hecelerini Ayırma: Satır sonuna sığmayan kelimeleri hecelerinden ayırmak için kullanılır.
  Örnek: öğ-ren-ci
• Eklerin Başına: Fiil kök veya gövdelerine gelen eklerin başına konur.
  Örnek: -mak/-mek (mastar eki), -se/-sa (şart eki)
• Kelimelerin Kök, Ek ve Gövdelerini Ayırma: Dil bilgisinde kelime yapısını incelerken kullanılır.
  Örnek: gör-gü-süz-lük

: İki Nokta (:)

İki nokta, genellikle bir açıklama veya örnek verileceği zaman kullanılır.

• Açıklama veya Örnek Verilecek Cümlelerden Önce: Bir konu hakkında açıklama yapılmadan veya örnekler sıralanmadan önce kullanılır.
  Örnek: En sevdiğim şairler şunlardır: Necip Fazıl, Cahit Sıtkı ve Mehmet Akif.
  Örnek: Sıfatlar ikiye ayrılır: 1. Niteleme Sıfatları 2. Belirtme Sıfatları
• Karşılıklı Konuşmalarda Konuşmacıyı Belirtme: Tiyatro metinlerinde veya diyaloglarda konuşacak kişinin adından sonra konur.
  Örnek: Öğretmen: Çocuklar, ödevlerinizi yaptınız mı?

⚠️ Dikkat: İki noktadan sonra özel isim gelmiyorsa küçük harfle başlanır, özel isim geliyorsa büyük harfle başlanır.

; Noktalı Virgül (;)

Noktalı virgül, virgülün yetersiz kaldığı durumlarda, cümledeki karışıklığı gidermek için kullanılır.

• Cümle İçinde Virgüllerle Ayrılmış Tür veya Takımları Ayırma: Kendi içinde virgüllerle ayrılmış grupları veya benzer ögeleri birbirinden ayırmak için kullanılır.
  Örnek: Türkiye; Ankara, İzmir; Almanya; Berlin, Münih.
• Ögeleri Arasında Virgül Bulunan Sıralı Cümleleri Ayırma: Birden fazla sıralı cümlenin ögeleri arasında virgül varsa, bu sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için noktalı virgül kullanılır.
  Örnek: At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.

💡 İpucu: Diğer Noktalama İşaretleri

• Tırnak İşareti (" "): Başkasına ait sözleri doğrudan aktarırken veya özel olarak belirtilmek istenen kelimeleri göstermek için kullanılır.
  Örnek: Öğretmen "Derslerinize iyi çalışın!" dedi.
• Parantez (Ayraç) (): Cümledeki anlamı tamamlayan ek bilgileri, sözcüğün eş anlamlısını veya bir bilginin kaynağını belirtmek için kullanılır.
  Örnek: Nasrettin Hoca (1208-1284) fıkralarıyla tanınır.

📚 Genel İpuçları ve Tekrar

• Noktalama işaretlerini doğru kullanmak, yazdığınız metinlerin kolay anlaşılmasını sağlar ve anlam karmaşasını önler.
• Her noktalama işaretinin belirli kuralları olduğunu unutmayın. Bu kuralları örneklerle birlikte ezberlemek yerine, anlamaya çalışın.
• Bol bol okuma yapmak ve farklı metinlerde noktalama işaretlerinin nasıl kullanıldığına dikkat etmek, doğru kullanımı öğrenmenize yardımcı olur.
• Bir cümlede birden fazla noktalama işareti kullanılabileceğini unutmayın. Önemli olan, her birinin kendi görevini doğru bir şekilde yerine getirmesidir.