🎓 Merhaba sevgili 6. sınıf öğrencileri!

Bu ders notu, "6. Sınıf Yazım Kuralları Test 2"deki soruları temel alarak hazırlandı. Amacımız, yazım kuralları konusunda karşına çıkabilecek tüm önemli noktaları bir araya getirerek sana kapsamlı bir tekrar imkanı sunmak. Bu notları dikkatlice okuyarak ve örnekleri inceleyerek yazım kurallarını çok daha iyi anlayacak ve testlerde daha başarılı olacaksın. Haydi başlayalım!

1. Birleşik Fiillerin Yazımı: Bitişik mi, Ayrı mı?

Türkçede iki tür birleşik fiil vardır ve bunların yazımı bazen karıştırılabilir:

• Yardımcı Fiillerle Kurulan Birleşik Fiiller (Etmek, Olmak, Kılmak, Eylemek, Buyurmak):
  • Eğer birleşme sırasında ses düşmesi (ünlü düşmesi) veya ses türemesi (ünsüz türemesi) meydana geliyorsa, bu fiiller bitişik yazılır.
    Örnek: hissetmek (his + etmek -> hissetmek - s türemesi), kaybolmak (kayıp + olmak -> kaybolmak - ı düşmesi), affetmek (af + etmek -> affetmek - f türemesi).
  • Eğer birleşme sırasında herhangi bir ses olayı meydana gelmiyorsa, bu fiiller ayrı yazılır.
    Örnek: fark etmek, yardım etmek, arz etmek, dans etmek.
• Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller (Deyimler):
  • Genellikle bitişik yazılırlar.
    Örnek: vazgeçmek, öngörmek, başvurmak.

⚠️ Dikkat: "Vazgeçmek" ve "çıkagelmek" gibi bazı fiiller anlamca kaynaşmış olduğu için bitişik yazılır. "Fark etmek" ise ses olayı olmadığı için ayrı yazılır.

2. "-de / -da" Bağlacı ve Ekinin Yazımı

Türkçede iki farklı "de/da" bulunur ve yazımları farklıdır:

• Bağlaç Olan "de / da":
  • Her zaman ayrı yazılır.
  • Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmaz, sadece biraz daralır veya değişir.
  • Örnek: Sen de gelmelisin. (Sen gelmelisin.) / Kitabı evde unuttum. (Yanlış, burada ek.)
• Ek Olan "-de / -da" (Bulunma Hali Eki):
  • Her zaman kelimeye bitişik yazılır.
  • Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı tamamen bozulur veya anlamsız hale gelir.
  • "Nerede?" sorusuna cevap verir.
  • Ünsüz benzeşmesi kuralına uyarak "-te / -ta" şeklini alabilir.
  • Örnek: Kitaplar çantada. (Kitaplar çanta.) / Okulda ders yaptık.

💡 İpucu: "de/da"yı cümleden çıkarıp okuyarak kolayca ayırt edebilirsin. Anlam bozulmuyorsa bağlaçtır (ayrı yazılır), bozuluyorsa ektir (bitişik yazılır).

3. "-ki" Bağlacı ve Ekinin Yazımı

Tıpkı "de/da" gibi, "ki" de bağlaç ve ek olarak farklı yazılır:

• Bağlaç Olan "ki":
  • Her zaman ayrı yazılır.
  • Cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz, sadece vurgu değişir.
  • Örnek: Duydum ki geliyormuş. / O kadar yorgundu ki uyuyakaldı.
  • Bazı kalıplaşmış bağlaç "ki"ler bitişik yazılır (sanki, oysaki, mademki, belki, halbuki, çünkü, meğerki). Bu kelimeleri "SOMBAHÇEM" kısaltmasıyla akılda tutabilirsin.
• Ek Olan "-ki" (Sıfat Yapan veya İlgi Zamiri):
  • Her zaman kelimeye bitişik yazılır.
  • Cümleden çıkarıldığında anlam bozulur.
  • Örnek: Evdeki eşyalar. (Hangi eşyalar? Evdeki.) / Benimki daha güzel. (Benim olan.)

4. Soru Eki "-mi"nin Yazımı

• Soru eki olan "-mi" (mı, mu, mü) her zaman ayrı yazılır.
• Kendinden sonra gelen şahıs ekleri veya zaman ekleri ise bu soru ekine bitişik yazılır.
• Örnek: Geldin mi? / Çalışıyor musun? / Öğretmeni dinlemiyor musun?

5. Büyük Harflerin Kullanımı

Büyük harflerin kullanıldığı yerler çok çeşitlidir. İşte en önemlileri:

• Cümle Başları ve Özel Adlar:
  • Cümleler büyük harfle başlar.
  • Kişi adları, soyadları, takma adlar, unvanlar, saygı sözleri, rütbeler büyük harfle başlar.
    Örnek: Zeliha Hanım, Seyit Onbaşı, Cumali Bey, Çar Deli Petro.
• Yer Adları:
  • Kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt, mahalle, cadde, sokak, meydan adları büyük harfle başlar.
    Örnek: Marmara Bölgesi, Samsun İlköğretim Okulu.
  • Özel ada dahil olmayan şehir, ilçe, köy, mahalle, dağ, ova, deniz, göl, nehir, boğaz vb. sözcükler küçük harfle başlar. (Ancak "Boğaziçi" gibi bazı yer adları özel isim olarak bitişik ve büyük harfle yazılır.)
• Tarihî Olay, Çağ ve Dönem Adları:
  • Büyük harfle başlar.
    Örnek: Kurtuluş Savaşı, Orta Çağ, Lale Devri.
• Kurum, Kuruluş, Dernek, İş Yeri Adları:
  • Her kelimesi büyük harfle başlar.
    Örnek: Türk Dil Kurumu (TDK), Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM).
• Kitap, Dergi, Gazete Adları:
  • Özel adın her kelimesi büyük harfle başlar. Ancak özel ada dahil olmayan "gazete", "dergi" gibi tür bildiren kelimeler küçük harfle başlar.
    Örnek: Bilim Genç dergisi.
• Belirli Bir Tarih Bildiren Ay ve Gün Adları:
  • Belirli bir tarihle birlikte kullanıldığında (rakamla belirtilmiş bir gün varsa) büyük harfle başlar. Tek başına veya belirli bir tarih bildirmiyorsa küçük harfle başlar.
    Örnek: 6 Mayıs'ta (doğru), her yıl mayıs ayında (yanlış, "mayıs" küçük olmalıydı).
• Yön Adları (Doğu, Batı, Kuzey, Güney):
  • Özel isimden önce gelirse büyük harfle başlar.
    Örnek: Batı Akdeniz Bölgesi.
  • Özel isimden sonra gelirse küçük harfle başlar.
    Örnek: Karadeniz'in batısı.
  • Tek başına kullanıldığında küçük harfle başlar.
    Örnek: Rüzgâr batıdan esiyor.
  • Bir kültür, medeniyet veya topluluğu anlatıyorsa büyük harfle başlar.
    Örnek: Batı medeniyeti.
• Gezegen ve Yıldız Adları:
  • Coğrafya veya astronomi terimi olarak kullanıldığında büyük harfle başlar. Genel anlamda kullanıldığında küçük harfle başlar.
    Örnek: Güneş, Dünya, Mars (gezegen olarak). / Dünyanın bir ucu (genel anlamda).
• Millet, Dil, Din Adları:
  • Büyük harfle başlar.
    Örnek: İngiliz, Türk.

⚠️ Dikkat: Şiirlerde dizelerin büyük harfle başlaması genel bir kuraldır, ancak bazı şairler (Attila İlhan gibi) bu kurala uymayabilirler. Bu, onların sanatsal tercihidir ancak genel yazım kuralı açısından bir istisnadır.

6. Sayıların Yazımı

• Metin içinde sayılar genellikle yazıyla yazılır (iki, on iki).
• Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır.
  Örnek: altmış dört, on iki.
• Saatler, ölçü birimleri, istatistikî veriler ve para miktarları genellikle rakamla yazılır.
  Örnek: saat 23'te, 12 Ekim 2016'da.
• Sıra sayıları rakamla yazıldığında sonuna nokta (3.) veya kesme işaretiyle ek (-üncü/-inci) getirilebilir (3.'üncü).
• Üleştirme sayıları (paylaştırma) her zaman yazıyla yazılır. (ikişer, üçer, değil 2'şer, 3'er).

⚠️ Dikkat: "Altmış dörtlük" gibi müzik terimlerinde sayı kısmı ayrı yazılır: "altmış dörtlük nota".

7. Kısaltmaların Yazımı

• Kurum, kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır (TDK, TBMM, DSİ).
• Kısaltmalara getirilen ekler, kısaltmanın okunuşuna göre getirilir ve kesme işaretiyle ayrılır.
  Örnek: TDK'nin, DSİ'de.

⚠️ Dikkat: Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kısaltması TSK'dır, TÜSK değildir.

8. İkilemelerin Yazımı

• İkilemeler her zaman ayrı yazılır ve aralarına herhangi bir noktalama işareti (virgül vb.) konulmaz.
• Örnek: sarmaş dolaş, yana yakıla, baş başa, art arda (veya ardı ardına).

9. Genel Kelime Yazımları ve Ses Olayları

• Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi): Fıstıkçı Şahap harfleriyle biten bir kelimeye c, d, g ile başlayan bir ek geldiğinde, ekin başındaki harf ç, t, k'ye dönüşür.
  Örnek: 1973'te (1973'de değil).
• Ünlü Daralması: A veya E ile biten fiillere "-yor" eki geldiğinde, A veya E ünlüsü I, İ, U, Ü'ye dönüşebilir. Ancak bu her zaman olmaz ve bazı kelimelerde yanlış daraltma yapılır.
  Örnek: "anlamayan" (anlamıyan değil).
• Bazı kelimelerin doğru yazımını öğrenmek önemlidir.
  Örnek: süveter, rüzgâr.

Sevgili öğrenciler, bu ders notu yazım kurallarının temel taşlarını oluşturuyor. Unutmayın, bol bol okumak ve yazmak, bu kuralları pekiştirmenin en iyi yoludur. Testlerde başarılar dilerim!