🎓 5. Sınıf Katılım Hakkı ve Düşünce Özgürlüğü Test 12 - Ders Notu ve İpuçları

🇹🇷 Cumhuriyet ve Demokrasi Nedir?

• Cumhuriyet: Halkın kendini yönetecek temsilcilerini seçtiği yönetim biçimidir. Egemenlik (yönetme gücü) millete aittir.
• Milli Egemenlik: Yönetme yetkisinin doğrudan millete ait olmasıdır. Millet, bu yetkiyi seçtiği temsilcileri (milletvekilleri) aracılığıyla kullanır.
• Seçme ve Seçilme Hakkı: Demokrasinin en önemli özelliklerinden biridir. Vatandaşlar, belli yaşa geldiklerinde oy kullanarak yöneticilerini seçebilir (seçme hakkı) ve kendileri de aday olup yönetici olabilirler (seçilme hakkı).
• Hak ve Özgürlükler: Cumhuriyet yönetiminde her bireyin doğuştan sahip olduğu temel hakları (yaşama, eğitim, sağlık vb.) ve özgürlükleri (düşünce, ifade, inanç vb.) devlet güvence altına alır.
• Anayasamızın Değiştirilemez Maddeleri: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın ilk üç maddesi devletimizin temel niteliklerini belirler ve değiştirilemez, değiştirilmesi teklif dahi edilemez. Bu maddeler şunları içerir:
• Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.
• Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü, dili Türkçe, bayrağı beyaz ay yıldızlı al bayrak, milli marşı İstiklal Marşı, başkenti Ankara'dır.
• Türkiye Cumhuriyeti'nin demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olması.
• ⚠️ Dikkat: "Kişi egemenliği" veya "tek kişinin yönetimi" gibi kavramlar cumhuriyet ve milli egemenlik ile uyuşmaz. Cumhuriyet, halkın egemenliğine dayanır.

🏛️ Devlet Yönetimi ve Temel Organları

• Devletin yönetiminde üç temel görev (yetki) vardır:
• Yasama: Kanun yapma, değiştirme ve kaldırma yetkisidir. Bu yetki Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) aittir. Milletvekilleri bu mecliste görev yapar.
• Yürütme: Yasaların uygulanması ve devlet işlerinin yürütülmesi yetkisidir. Bu yetki Cumhurbaşkanı tarafından kullanılır.
• Yargı: Kanunlara uymayanları yargılama yetkisidir. Bu yetki bağımsız mahkemelere aittir.
• Güçler Birliği ve Güçler Ayrılığı:
• Güçler Birliği: Yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin tek bir organda (örneğin mecliste) toplanmasıdır. 1921 Anayasası döneminde bu durum yaşanmıştır.
• Güçler Ayrılığı: Yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin farklı organlar tarafından kullanılmasıdır. Günümüz demokratik devletlerinde bu sistem uygulanır.
• Cumhurbaşkanının Görevleri:
• Kanunları yeniden görüşülmek üzere TBMM'ye geri göndermek.
• Gerekli gördüğü takdirde yasama yılının ilk gününde TBMM'de açılış konuşması yapmak.
• Devletin başıdır ve yürütme yetkisini kullanır.
• 💡 İpucu: Kanun yapmak TBMM'nin görevidir, Cumhurbaşkanının görevi değildir.
• Hükümetin Kuruluşu ve Güvenoyu:
• Eski sistemde Başbakan, milletvekilleri arasından Cumhurbaşkanı tarafından görevlendirilirdi. Hükümet kurulduktan sonra TBMM'den güvenoyu alması gerekirdi. Güvenoyu, hükümetin görevine başlayabilmesi için meclisten alması gereken destektir.
• ⚠️ Dikkat: 2017 Anayasa değişikliği ile Başbakanlık makamı kaldırılmıştır. Artık yürütme yetkisi doğrudan Cumhurbaşkanına aittir. Ancak eski sistemle ilgili sorular hala karşınıza çıkabilir, bu yüzden iki durumu da bilmek önemlidir.

🗣️ Temel Hak ve Özgürlüklerimiz

• Katılım Hakkı: Vatandaşların devlet yönetimine ve toplumsal hayata aktif olarak katılabilme hakkıdır. Bu, şikayetlerini, taleplerini, görüş ve önerilerini devlete iletebilmelerini sağlar.
• CİMER (Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi): Vatandaşların şikayet, talep, görüş ve önerilerini kolayca iletebilmeleri için kurulmuş bir platformdur. (Eski adı BİMER idi.)
• Düşünce ve İfade Özgürlüğü (Anayasa Madde 26): Herkesin düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahip olmasıdır.
• Bu özgürlük, farklı fikirlerin ortaya çıkmasını ve tartışılmasını sağlar, böylece toplum gelişir.
• ⚠️ Dikkat: Düşünce özgürlüğü, başkalarının düşüncelerini zorla kabul ettirme hakkını içermez. Herkes kendi düşüncesini özgürce açıklayabilir, ancak başkalarını buna inanmaya zorlayamaz.

🌟 Milli Sembollerimiz ve Değerlerimiz

• Milli Semboller: Bir ülkenin bağımsızlığını, tarihini ve kimliğini temsil eden önemli işaretlerdir. Anayasamızda da belirtilen milli sembollerimiz şunlardır:
• Bayrağımız: Beyaz ay yıldızlı al bayrak.
• Milli Marşımız: İstiklal Marşı.
• Başkentimiz: Ankara.
• Cumhurbaşkanlığı Forsu: Cumhurbaşkanlığı Forsu'nda yer alan 16 yıldız, tarihte kurulmuş olan 16 büyük Türk devletini temsil eder. Bu, Türk tarihine verilen önemi gösterir.
• Türk Lirası: Ülkemizin milli parası olan Türk Lirası da bir ulusal egemenlik sembolüdür. Ön yüzünde Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Atatürk'ün resmi, arka yüzünde ise kültürel değerlerimizi veya önemli kişileri simgeleyen görseller yer alır.
• 💡 İpucu: Milli sembollerimiz ve Anayasa'nın değiştirilemez maddeleri, ülkemizin bağımsızlığının ve kimliğinin temel taşlarıdır.