Merhaba sevgili 5. sınıf öğrencileri!

Bu ders notu, "5. Sınıf Yazım Kuralları Test 5" sınavına hazırlanırken veya genel olarak yazım kurallarını pekiştirmek istediğinizde başvurabileceğiniz kapsamlı bir rehberdir. Testteki soruları dikkatlice inceleyerek, en çok karşılaşılan yazım yanlışlarını ve doğru yazım kurallarını sizler için derledik. Bu notlar sayesinde, Türkçeyi daha doğru ve etkili kullanma becerinizi geliştireceksiniz!

Konu Anlatımı: Yazım Kurallarının Püf Noktaları

1. "-da / -de" Bağlacı ve Eki (-ta / -te)

• Bağlaç Olan "-da / -de":
  • Her zaman kelimeden ayrı yazılır.
  • Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmaz, sadece daralır veya değişir.
  • Örnek: "Sen de bizimle gel." (Çıkarırsak: "Sen bizimle gel." Anlam bozulmaz.)
  • "de" bağlacı, "dahi", "bile" anlamlarını taşır.
• Ek Olan "-da / -de" (Bulunma Hali Eki):
  • Her zaman kelimeye bitişik yazılır.
  • Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulur.
  • "Nerede?" sorusuna cevap verir.
  • Sert ünsüzle biten kelimelere geldiğinde "-ta / -te" şeklini alabilir (ünsüz benzeşmesi).
  • Örnek: "Kitaplar masada duruyor." (Çıkarırsak: "Kitaplar masa duruyor." Anlam bozulur.)
  • Örnek: "Saat beşte buluşalım."

⚠️ Dikkat: Bağlaç olan "da/de" asla "ta/te" şeklini almaz. "Kitapta da var" gibi bir kullanım yanlıştır, "Kitapta da var" olmalıdır.

2. "-ki" Bağlacı ve Eki

• Bağlaç Olan "ki":
  • Her zaman kelimeden ayrı yazılır.
  • Genellikle iki cümleyi veya kelime grubunu birbirine bağlar.
  • Örnek: "Duydum ki çok çalışıyorsun."
  • Örnek: "Gel ki sana anlatayım."
• Ek Olan "-ki" (Sıfat Yapan -ki veya İlgi Zamiri -ki):
  • Her zaman kelimeye bitişik yazılır.
  • Sıfat yapan -ki: "Hangi?" sorusuna cevap verir ve isimden önce gelir. (Örnek: "Evdeki kedi", "Yarınki maç")
  • İlgi zamiri -ki: Bir ismin yerini tutar. (Örnek: "Benim kalemim kayboldu, seninki nerede?")
• Kalıplaşmış "ki" Bağlaçları (İstisnalar):
  • Bazı "ki" bağlaçları, zamanla kalıplaşarak bitişik yazılır. Bunları "SOMUT BAĞLAMI" kısaltmasıyla aklınızda tutabilirsiniz:
    • Sanki
    • Oysaki
    • Mademki
    • Belki
    • Hâlbuki
    • Çünkü
    • İllaki

💡 İpucu: Bir "ki"nin bağlaç mı ek mi olduğunu anlamak için kelimeye "-ler" eki getirmeyi deneyin. Anlamlı oluyorsa ektir (bitişik yazılır), anlamsız oluyorsa bağlaçtır (ayrı yazılır).
Örnek: "Evdeki" -> "Evdekiler" (anlamlı, bitişik). "Duydum ki" -> "Duydum kiler" (anlamsız, ayrı).

3. Soru Eki "-mı / -mi / -mu / -mü"

• Soru eki olan "-mı / -mi / -mu / -mü" her zaman kelimeden ayrı yazılır.
• Kendinden sonra gelen ekler (zaman ekleri, şahıs ekleri vb.) soru ekine bitişik yazılır.
• Ünlü uyumuna göre şekil değiştirir.
• Örnek: "Geliyor musun?", "Bitti mi?", "Gördün mü?"

⚠️ Dikkat: Soru eki, cümleye soru anlamı katmasa bile ayrı yazılır. "Güzel mi güzel bir gün."

4. Büyük Harflerin Kullanımı

• Özel İsimler ve Unvanlar: Kişi adları, soyadları, takma adlar, unvanlar (Dayı, Teyze, Doktor, Öğretmen vb.) büyük harfle başlar. Özel isimle birlikte kullanılan unvanlar da büyük harfle başlar.
  Örnek: "Dayı Mehmet", "Zeynep Hanım"
• Yer Adları:
  • Kıta, ülke, bölge, il, ilçe, köy, mahalle, cadde, sokak, meydan adları büyük harfle başlar.
  • Önemli Not: "İl", "ilçe", "köy", "belde" kelimeleri özel isme dahil edilmez ve küçük harfle başlar.
    Örnek: "Kayseri ili", "Sarıoğlan ilçesi", "Kuruyazı köyü"
  • Dağ, deniz, göl, nehir gibi coğrafi terimler özel isimle birlikte kullanıldığında büyük harfle başlar.
    Örnek: "Ağrı Dağı", "Van Gölü"
• Yön Adları:
  • Yön adları (Doğu, Batı, Kuzey, Güney, Güneydoğu vb.) bir bölgeyi, kültürü veya düşünceyi ifade ettiğinde büyük harfle başlar.
    Örnek: "Batı Ege", "Doğu Karadeniz"
  • Özel isimden önce gelirse büyük, sonra gelirse küçük harfle başlar.
    Örnek: "Kuzey Anadolu", "Anadolu'nun kuzeyi"
  • Ara yönler de aynı kurala uyar.
    Örnek: "Akdeniz'in güneybatısı"

5. Sık Karıştırılan Kelimelerin Doğru Yazımı

• Birleşik Kelimeler:
  • "birçok" (bitişik)
  • "pek çok" (ayrı)
  • "her şey" (ayrı)
  • "bir gün" (ayrı)
• Diğer Kelimeler:
  • "yalnız" (yanlış değil)
  • "herkes" (herkez değil)
  • "trafik" (tırafik değil)
  • "sarımsak" (sarmısak değil)
  • "voleybol" (veleybol değil)
  • "doküman" (doküman doğru, döküman yanlış)

Genel İpuçları ve Tekrar Önerileri

• Bol Bol Okuyun: Doğru yazılmış metinleri okumak, kelimelerin ve eklerin doğru yazılışını göz aşinalığı ile öğrenmenizi sağlar.
• Yazarak Çalışın: Yazım kurallarını öğrenmenin en iyi yollarından biri, bol bol yazma alıştırması yapmaktır.
• Soru Çözün: Farklı soru tipleriyle karşılaşmak, kuralları farklı bağlamlarda uygulamanıza yardımcı olur.
• Anlamı Düşünün: Özellikle "-da/-de" ve "-ki" eklerinin doğru yazımı için cümlenin anlamını ve kelimenin görevini düşünmek çok önemlidir.
• Kural Kitapçığı Kullanın: Türk Dil Kurumu'nun (TDK) yazım kılavuzuna başvurmaktan çekinmeyin.

Bu ders notları, yazım kuralları konusunda sağlam bir temel oluşturmanıza yardımcı olacaktır. Unutmayın, pratik yapmak ve dikkatli olmak başarının anahtarıdır. Başarılar dilerim!