Merhaba sevgili 4. sınıf öğrencileri!

Bu ders notu, "4. Sınıf Kuvveti Tanıyalım Değerlendirme Testi 3" sınavına hazırlanırken veya tekrar yaparken sana çok yardımcı olacak. Notlarımız, kuvvetin cisimler üzerindeki etkilerini, farklı hareket türlerini ve mıknatısların gizemli dünyasını anlamana yardımcı olacak önemli bilgileri içeriyor. Haydi başlayalım!

1. Kuvvet ve Hareket

Kuvvet, cisimlerin hareketini değiştiren, onları hızlandıran, yavaşlatan, durduran, yönünü değiştiren veya şeklini bozan bir etkidir.

Hareket Türleri

• Hızlanma: Bir cismin hızının artmasıdır. Örneğin, yokuş aşağı inen bir bisiklet hızlanır.
• Yavaşlama: Bir cismin hızının azalmasıdır. Örneğin, fren yapan bir araba yavaşlar.
• Durma: Hareketli bir cismin hareketini tamamen sonlandırmasıdır. Örneğin, kırmızı ışıkta duran bir araba.
• Dönme: Bir nokta etrafında sürekli olarak hareket etmektir. Örneğin, vantilatör pervanesi veya saat akrebi dönme hareketi yapar.
• Sallanma: İki nokta arasında gidip gelme hareketidir. Örneğin, salıncak veya duvardaki bir sarkaç sallanma hareketi yapar.
• Yön Değiştirme: Bir cismin hareket ettiği yönü değiştirmesidir. Örneğin, futbolcunun topa vurarak topun yönünü değiştirmesi.

⚠️ Dikkat: Bir cisim havaya doğru atıldığında, önce yukarı çıkarken yavaşlar, en tepe noktada çok kısa bir an durur ve sonra yere doğru hızlanarak düşer.

2. Mıknatıslar ve Özellikleri

Mıknatıslar, bazı maddeleri çekme özelliğine sahip özel cisimlerdir. Onlar sayesinde birçok şeyi hareket ettirebilir veya bir arada tutabiliriz.

Mıknatısın Kutupları

• Her mıknatısın iki ucu vardır ve bu uçlara kutup denir. Bu kutuplar Kuzey (N) ve Güney (S) olarak adlandırılır.
• Mıknatısların çekim gücü, uç kısımlarında yani kutuplarında en fazladır. Orta kısımlarında çekim gücü daha azdır.
• Bir mıknatısı parçalara ayırsak bile, oluşan her küçük parça yine kendi içinde bir Kuzey ve bir Güney kutbuna sahip olur. Yani mıknatıslık özelliğini kaybetmez.

Mıknatıs Kutuplarının Etkileşimi

Mıknatıslar birbirine yaklaştırıldığında iki farklı durum oluşur:

• Aynı kutuplar birbirini iter: Eğer iki mıknatısın Kuzey-Kuzey (N-N) veya Güney-Güney (S-S) kutuplarını birbirine yaklaştırırsak, birbirlerini iterler ve uzaklaşmaya çalışırlar.
• Zıt kutuplar birbirini çeker: Eğer iki mıknatısın Kuzey-Güney (N-S) kutuplarını birbirine yaklaştırırsak, birbirlerini çekerler ve yapışmaya çalışırlar.

💡 İpucu: Mıknatıslar, birbirlerine dokunmadan da (temas etmeden de) birbirlerini itebilir veya çekebilirler. Bu, kuvvetin temas gerektirmeyen bir türüdür.

Mıknatısın Çektiği ve Çekmediği Maddeler

• Mıknatısın Çektiği Maddeler: Demir, nikel, kobalt ve bu metalleri içeren alaşımlar (karışımlar). Örneğin, çelik, vida, ataş, demir tozu, bazı jantlar mıknatıs tarafından çekilir.
• Mıknatısın Çekmediği Maddeler: Bakır, alüminyum, cam, plastik, tahta, kağıt, kumaş, altın, gümüş gibi maddeler mıknatıs tarafından çekilmez.

⚠️ Dikkat: Bir madde mıknatıs tarafından çekiliyorsa, o maddenin içinde mutlaka demir, nikel veya kobalt gibi metaller bulunuyor demektir.

Mıknatısın Kullanım Alanları ve Önemli Bilgiler

• Pusula: Dünya'nın manyetik alanından faydalanarak yön bulmamızı sağlayan çok önemli bir araçtır. Pusulanın ibresi her zaman Kuzey-Güney doğrultusunu gösterir.
• Endüstriyel Kullanım: Geri dönüşüm tesislerinde, hurda metalleri (demir, çelik gibi) diğer atıklardan ayırmak için büyük mıknatıslar kullanılır.
• Günlük Hayatta: Buzdolabı kapakları, kapı zilleri, hoparlörler, elektrik motorları, bazı oyuncaklar ve birçok elektronik cihazın içinde mıknatıs bulunur.
• Zararlı Etkileri: Mıknatıslar, banka ve telefon kartları gibi manyetik şeritli kartlara, cep telefonları, bilgisayarlar ve televizyonlar gibi elektronik aletlere zarar verebilir. Bu nedenle mıknatısları bu tür eşyalardan uzak tutmalıyız.

💡 İpucu: Dünya'mız da dev bir mıknatıs gibi davranır ve Kuzey-Güney kutuplarına sahiptir. Pusulalar bu sayede doğru yönü gösterir.

Umarım bu ders notları, "Kuvveti Tanıyalım" konusunu daha iyi anlamana ve sınavında başarılı olmana yardımcı olur. Başarılar dilerim!