Merhaba sevgili 7. sınıf öğrencileri!

Bu ders notu, "7. Sınıf Edebi Türler ve Söz Sanatları Test 1" sınavına hazırlanırken veya tekrar yaparken size rehberlik etmesi için özel olarak hazırlandı. Sınavınızda karşılaşabileceğiniz edebi sanatları ve metin türlerini kolayca anlamanız ve doğru cevapları bulmanız için önemli bilgileri ve ipuçlarını bir araya getirdim.

I. Söz Sanatları (Anlam Olayları)

Duygu ve düşüncelerimizi daha etkili, çarpıcı ve güzel bir şekilde ifade etmek için kullandığımız anlatım yollarına söz sanatları denir. Bu testte özellikle benzetme ve kişileştirme üzerinde durulmuştur.

Benzetme (Teşbih)

• Tanım: Bir varlığı veya kavramı, herhangi bir özelliği yönünden daha güçlü veya belirgin olan başka bir varlık veya kavrama benzetme sanatıdır. Amaç, anlatımı daha canlı ve etkileyici kılmaktır.
• Örnekler:
  • "Dünya bir han, konan göçer." (Dünya, geçici bir han'a benzetilmiştir.)
  • "Ana sütü gibi candan." (Bir şeyin candan oluşu, ana sütüne benzetilmiştir.)
  • "Bana kefendir yatak." (Yatak, kefene benzetilmiştir.)
• 💡 İpucu: Genellikle "gibi", "sanki", "adeta", "tıpkı" gibi edatlar kullanılır ancak her zaman bulunmayabilir. Önemli olan, iki farklı şey arasında bir özellik benzerliği kurularak birinin diğerine yakıştırılmasıdır.

Kişileştirme (Teşhis)

• Tanım: İnsan dışındaki canlı veya cansız varlıklara insana ait özellikler (konuşma, düşünme, sevinme, üzülme, selam verme vb.) verme sanatıdır.
• Örnekler:
  • "Dağlar zalimdir, acımasızdır." (Dağlara "zalim" ve "acımasız" olma özelliği verilmiştir.)
  • "Güneş, pilini pırtısını toplayıp zengin kalkışı yapmıştı." (Güneş'e "pilini pırtısını toplamak" gibi insana özgü bir eylem yüklenmiştir.)
  • "Mor menevşe boyun eğdi, gül kızardı utancından." (Menevşenin "boyun eğmesi", gülün "utanması" insana ait özelliklerdir.)
• 💡 İpucu: Bir varlığın insana özgü bir eylem yapması veya bir duygu hissetmesi durumunda kişileştirme vardır.

Konuşturma (İntak)

• Tanım: Kişileştirilmiş varlıkları konuşturma sanatıdır. Yani, insan dışındaki varlıkların ağzından sözler söyletmektir.
• ⚠️ Dikkat: Her konuşturma sanatında kişileştirme de vardır, çünkü konuşturulan varlık önce kişileştirilmiş demektir. Ancak her kişileştirmede konuşturma olmayabilir. Bir varlık sadece insana özgü bir eylem yapıyorsa kişileştirme, aynı zamanda konuşuyorsa hem kişileştirme hem de konuşturma vardır.

Abartma (Mübalağa)

• Tanım: Bir durumu, olayı veya özelliği olduğundan çok daha büyük veya çok daha küçük gösterme sanatıdır. Amacı, anlatıma güç katmak ve dikkat çekmektir.
• Örnek: "Bir ah çeksem dağı taşı eritir." (Bir ahın dağı taşı eritmesi abartmadır.)

II. Edebi Türler (Metin Türleri)

Yazılı metinler, farklı amaçlarla ve farklı anlatım özellikleriyle yazılır. Bu özelliklere göre metinler çeşitli türlere ayrılır.

Biyografi (Yaşam Öyküsü)

• Tanım: Tanınmış, alanında önemli işler başarmış kişilerin hayatlarını, eserlerini, başarılarını ve kişiliklerini anlatan yazılardır.
• Özellikleri:
  • Genellikle üçüncü kişi ağzından (o, onlar) anlatılır.
  • Nesnel (tarafsız) bir dil kullanılır.
  • Doğumundan ölümüne kadar önemli olaylar kronolojik sıraya göre verilir.
  • Belgelere (mektup, günlük, anı vb.) dayanır.
  • Amaç, o kişiyi tüm yönleriyle tanıtmaktır.

Otobiyografi (Öz Yaşam Öyküsü)

• Tanım: Bir kişinin kendi hayatını, kendi ağzından (birinci kişi ağzından) anlattığı yazılardır.
• Özellikleri:
  • Birinci kişi ağzından (ben) anlatılır.
  • Yazar kendi hayatını, kendi bakış açısıyla aktarır.
  • Biyografiye göre daha öznel olabilir.
• ⚠️ Dikkat: Biyografi başkasının hayatını, otobiyografi ise kişinin kendi hayatını anlatır. Bu ayrım çok önemlidir!

Masal

• Tanım: Olağanüstü olayların, olağanüstü kahramanların başından geçtiği, yer ve zamanın belirsiz olduğu, genellikle ders verme amacı güden hayal ürünü anlatılardır.
• Özellikleri:
  • Genellikle "bir varmış bir yokmuş", "evvel zaman içinde" gibi tekerlemelerle başlar.
  • Yer ve zaman belirsizdir ("Kaf Dağı'nın ardında", "yedi dağın ötesinde").
  • Kahramanlar genellikle padişahlar, prensesler, cadılar, devler gibi olağanüstü varlıklardır.
  • İyilik-kötülük, doğruluk-yanlışlık gibi evrensel temalar işlenir.
  • Ders verme amacı taşır.

Fabl

• Tanım: Hayvanların veya bitkilerin konuşturularak, onların şahsında insanlara ders verme amacı güden kısa, didaktik (öğretici) hikayelerdir.
• Özellikleri:
  • Kahramanları genellikle hayvanlardır ve insan gibi konuşur, düşünür, davranırlar (kişileştirme ve konuşturma sanatları sıkça kullanılır).
  • Olaylar genellikle bir ders veya ahlaki bir sonuçla biter.
  • Evrensel ahlaki değerleri öğretmeyi amaçlar.
• ⚠️ Dikkat: Masallardan farkı, kahramanlarının genellikle hayvanlar olması ve doğrudan bir ahlak dersi (kıssa) içermesidir.

Anı (Hatıra)

• Tanım: Bir kişinin yaşadığı veya tanık olduğu önemli olayları, üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra kaleme aldığı yazılardır.
• Özellikleri:
  • Yaşanmış gerçek olaylara dayanır.
  • Olayın üzerinden zaman geçtikten sonra yazılır, bu yüzden yazar olaylara daha nesnel bakabilir.
  • Genellikle birinci kişi ağzından anlatılır.
  • Tarihi olaylara ışık tutabilir, belgesel nitelik taşıyabilir.

Diğer Metin Türleri (Kısaca)

• Hikaye (Öykü): Yaşanmış veya yaşanabilecek olayları anlatan kısa düz yazı türüdür. Olay, yer, zaman ve kişi unsurları bulunur.
• Roman: Hikayeden daha uzun, olayların daha geniş bir zaman diliminde ve daha detaylı anlatıldığı, genellikle çok sayıda karakterin yer aldığı düz yazı türüdür.
• Günlük (Günce): Bir kişinin yaşadığı olayları, duygu ve düşüncelerini günü gününe, tarih belirterek yazdığı kişisel notlardır.
• Efsane: Halkın hayal gücüyle oluşmuş, olağanüstü olayları ve varlıkları konu alan, inandırıcılık özelliği taşıyan, ağızdan ağıza yayılan kısa anlatılardır.

Umarım bu ders notları, edebi türler ve söz sanatları konusundaki bilgilerinizi pekiştirmenize yardımcı olur. Sınavlarınızda başarılar dilerim!