Merhaba sevgili 7. sınıf öğrencileri!
Bu ders notu, "Sözcükte Anlam" konusundaki bilgilerinizi pekiştirmek ve sınavlarda daha başarılı olmanızı sağlamak amacıyla hazırlandı. Karşınıza çıkabilecek deyimler, atasözleri, ikilemeler ve sözcüklerin cümle içinde kazandığı farklı anlamlar gibi temel konuları bu notta bulacaksınız. Haydi, bilgilerinizi tazeleyelim!
🎓 7. Sınıf Sözcükte Anlam Test 13 - Ders Notu ve İpuçları
Bu test, Türkçe dersinin en temel ve önemli konularından olan deyimler, atasözleri, ikilemeler ve sözcüklerin cümle içinde kazandığı anlamlar (çok anlamlılık, terim anlam, zıt anlam) gibi konuları kapsamaktadır. Bu notlar sayesinde konuları tekrar edip, sık yapılan hatalardan kaçınarak başarıya ulaşabilirsiniz.
1. Deyimler
- Tanım: Genellikle gerçek anlamından uzaklaşarak kendine özgü bir anlam kazanan, en az iki sözcükten oluşan kalıplaşmış söz gruplarıdır. Bir durumu, bir olayı veya bir duyguyu kısa ve öz bir şekilde anlatmak için kullanılırlar.
- Özellikleri:
- Mecaz anlam taşırlar. (Örnek: "Etekleri tutuşmak" - çok telaşlanmak)
- Kalıplaşmışlardır, yani deyimi oluşturan sözcüklerin yerleri değiştirilemez veya yerlerine başka sözcükler getirilemez.
- Genellikle mastar halinde (-mek, -mak) biterler. (Örnek: "Göz atmak", "dillere düşmek")
⚠️ Dikkat: Deyimlerin kalıplaşmış yapısını bozmak, anlam bozukluğuna yol açar. Örneğin, "kılı kırk yarmak" yerine "saçı kırk yarmak" denilemez.
💡 İpucu: Deyimlerin anlamlarını öğrenirken, deyimin cümle içinde nasıl kullanıldığına dikkat edin. Bağlam, anlamı kavramanıza yardımcı olur.
2. Atasözleri
- Tanım: Uzun gözlem ve deneyimler sonucu oluşmuş, halka mal olmuş, öğüt verici nitelikteki kalıplaşmış sözlerdir. Genel geçer yargıları, hayat tecrübelerini ve ahlaki değerleri ifade ederler.
- Özellikleri:
- Öğüt verme, yol gösterme amacı taşırlar.
- Genellikle bir yargı bildirirler, yani cümle niteliğindedirler.
- Kalıplaşmışlardır, sözcükleri değiştirilemez.
- Anonimdirler (söyleyeni belli değildir).
💡 İpucu: Atasözlerinin ana fikrini doğru anlamak, sorularda doğru cevaba ulaşmanın anahtarıdır. Hangi atasözünün hangi durumu veya düşünceyi vurguladığını iyi analiz edin.
3. İkilemeler
- Tanım: Anlamı pekiştirmek, güçlendirmek veya çeşitli anlam ilgileri kurmak amacıyla iki sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu söz gruplarıdır.
- Oluşum Şekilleri:
- Eş anlamlı sözcüklerle: "Güçlü kuvvetli", "ses seda"
- Zıt anlamlı sözcüklerle: "İyi kötü", "aşağı yukarı"
- Yakın anlamlı sözcüklerle: "Ağrı sızı", "eş dost"
- Biri anlamlı, diğeri anlamsız sözcüklerle: "Eğri büğrü", "eski püskü"
- Her ikisi de anlamsız sözcüklerle: "Kem küm", "mırın kırın"
- Yansıma sözcüklerle: "Şırıl şırıl", "horul horul"
- Aynı sözcüğün tekrarıyla: "Yavaş yavaş", "koşa koşa"
⚠️ Dikkat: İkilemelerin arasına virgül (,) konmaz. Örneğin, "ağır ağır" doğru yazımken, "ağır, ağır" yanlıştır.
4. Sözcükte Anlamın Temel Kavramları
a. Çok Anlamlılık
- Tanım: Bir sözcüğün, kullanıldığı cümleye veya bağlama göre farklı anlamlar kazanması durumudur. Türkçede birçok sözcük çok anlamlıdır.
- Örnek: "Çekmek" sözcüğü;
- "Halatı çekmek" (bir şeyi kendine doğru yaklaştırmak)
- "Fotoğraf çekmek" (görüntü almak)
- "Çile çekmek" (sıkıntı yaşamak)
- "Kilo çekmek" (ağırlığında olmak)
💡 İpucu: Bir sözcüğün cümlede hangi anlamda kullanıldığını anlamak için, o sözcüğün yerine eş anlamlısını veya tanımını koymayı deneyin. Cümlenin genel anlam akışına dikkat edin.
b. Terim Anlam
- Tanım: Bir bilim, sanat, spor dalına veya mesleğe özgü, özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklerdir. Bu sözcükler, kendi alanları dışında kullanıldığında genellikle genel anlamlarını taşırlar.
- Örnekler:
- Fen Bilimleri: "Atmosfer", "hücre", "fotosentez"
- Matematik: "Kök", "üçgen", "çarpım"
- Müzik: "Nota", "solfej", "akor"
- Edebiyat: "Uyak", "redif", "roman"
💡 İpucu: Bir sözcüğün terim olup olmadığını anlamak için, o sözcüğün belirli bir alana ait özel bir kavramı karşılayıp karşılamadığına bakın.
c. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler
- Tanım: Yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı veya çok yakın anlamı taşıyan sözcüklerdir.
- Örnekler: "Doktor - hekim", "okul - mektep", "siyah - kara", "beyaz - ak"
d. Zıt Anlamlı (Karşıt Anlamlı) Sözcükler
- Tanım: Anlamca birbirinin tamamen karşıtı olan sözcüklerdir.
- Örnekler: "İyi - kötü", "uzun - kısa", "parlak - mat", "gelmek - gitmek"
⚠️ Dikkat: Bir sözcüğün olumsuzu, o sözcüğün zıt anlamlısı değildir. Örneğin, "gelmek" sözcüğünün zıt anlamlısı "gitmek"tir, "gelmemek" değildir. "Gelmemek" "gelmek" sözcüğünün olumsuzudur.
e. Bağlamdan Anlam Çıkarma ve Boşluk Doldurma
- Metin içinde boş bırakılan yerlere uygun sözcükleri veya söz gruplarını yerleştirirken, cümlenin ve paragrafın genel anlam akışına, mantıksal bütünlüğüne dikkat etmek çok önemlidir.
💡 İpucu: Boşluk doldurma sorularında tüm seçenekleri tek tek deneyerek cümlenin en anlamlı ve doğru halini bulmaya çalışın.
Genel İpuçları ve Tekrar Önerileri:
- Bol Bol Okuyun: Kitap, dergi, gazete okumak kelime dağarcığınızı geliştirir ve sözcüklerin farklı bağlamlarda nasıl kullanıldığını görmenizi sağlar.
- Sözlük Kullanın: Anlamını bilmediğiniz sözcükleri mutlaka sözlükten kontrol edin. Deyimler ve Atasözleri Sözlüğü de bu konuda en büyük yardımcınız olacaktır.
- Soru Köklerini İyi Okuyun: "Hangisi getirilemez?", "yanlış açıklanmıştır?", "farklı anlamda kullanılmıştır?" gibi ifadelere dikkat edin.
- Pratik Yapın: Bol bol test çözmek, konuları pekiştirmenin ve soru tiplerine alışmanın en iyi yoludur.
Unutmayın, Türkçe dersinde başarı, düzenli tekrar ve bol pratikle gelir. Bu notları tekrar gözden geçirerek sınava hazırlandığınızda çok daha başarılı olacaksınız! Başarılar dilerim!