🎓 9. sınıf İsimler (Adlar) Test 2 - Ders Notu ve İpuçları
Merhaba sevgili 9. sınıf öğrencileri!
Bu ders notu, "İsimler (Adlar)" konusundaki bilgilerinizi pekiştirmek ve sınavlarda karşılaşabileceğiniz soru tiplerine hazırlanmak için özel olarak hazırlandı. Notlarımızda isimlerin anlam, sayı ve yapı özelliklerine göre çeşitleri, isim çekim ekleri, isimlerin cümledeki görevleri ve diğer sözcük türlerinden ayrımı gibi temel konuları bulacaksınız. Özellikle sıkça karıştırılan noktalar ve önemli ipuçlarıyla konuyu daha iyi kavramanıza yardımcı olmayı hedefliyoruz. Hadi başlayalım!
1. İsim (Ad) Nedir?
Varlıkları, kavramları, durumları, duyguları ve olayları karşılayan sözcüklere isim (ad) denir. İsimler, cümle içinde özne, nesne, tümleç veya yüklem görevi üstlenebilirler.
- 💡 İpucu: Bir sözcüğün isim olup olmadığını anlamak için sonuna "-ler/-lar" çoğul ekini veya "-i, -e, -de, -den" hâl eklerini getirmeyi deneyebilirsiniz. Anlamlı oluyorsa genellikle isimdir. (Örnek: kitaplar, kitaba, kitapta, kitaptan)
- ⚠️ Dikkat: Fiillerin sonuna "-mek/-mak" mastar eki gelir. İsimler bu eki alamaz. (Örnek: gelmek, okumak)
2. İsimlerin Anlam Özelliklerine Göre Çeşitleri
- a) Somut İsimler: Beş duyu organımızdan (görme, işitme, koklama, tatma, dokunma) en az biriyle algılayabildiğimiz varlıkları karşılayan isimlerdir.
- Örnek: masa, kalem, hava, ses, koku, sıcaklık, su, toprak, sanatçı
- b) Soyut İsimler: Beş duyu organımızla algılayamadığımız, sadece zihnimizde veya duygularımızla kavrayabildiğimiz kavramları karşılayan isimlerdir.
- Örnek: sevgi, korku, rüya, düşünce, akıl, cesaret, merak, olay, öge, serim
- c) Özel İsimler: Tek bir varlığı karşılayan, evrende eşi benzeri olmayan varlıklara verilen isimlerdir. Cümle içinde nerede olursa olsun büyük harfle başlar ve gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
- Örnek: Türkiye, İstanbul, Ayşe, Pamuk (kedi adı), Türkçe, Müslümanlık
- d) Cins (Tür) İsimler: Aynı türden varlıkların tamamını veya herhangi birini karşılayan isimlerdir. Küçük harfle başlar.
- Örnek: ağaç, defter, insan, şehir, kedi, dil, din
3. İsimlerin Sayı Özelliklerine Göre Çeşitleri
- a) Tekil İsimler: Aynı türden tek bir varlığı karşılayan isimlerdir. Çoğul eki (-ler/-lar) almamışlardır.
- Örnek: ev, öğrenci, kitap
- b) Çoğul İsimler: Aynı türden birden fazla varlığı karşılayan isimlerdir. "-ler/-lar" çoğul ekini almışlardır.
- Örnek: evler, öğrenciler, kitaplar
- c) Topluluk İsimleri: Şekilce tekil olmalarına rağmen anlamca birden fazla varlığı karşılayan isimlerdir.
- Örnek: ordu, sınıf, sürü, meclis, millet, aile
4. İsimlerin Yapı Özelliklerine Göre Çeşitleri
İsimler, yapım eki alıp almamalarına ve kaç sözcükten oluştuklarına göre üçe ayrılır:
- a) Basit İsimler: Hiçbir yapım eki almamış, kök halinde olan veya sadece çekim eki almış isimlerdir.
- Örnek: ev, ağaç, kalemler, gözüm
- b) Türemiş İsimler: En az bir yapım eki alarak yeni bir anlam kazanmış isimlerdir. Fiil kökünden veya isim kökünden türeyebilirler.
- Örnek: göz-lük, sil-gi, sev-gi, başla-ngıç, vız-ıltı (yansımadan türemiş isim)
- Yansıma Sözcük