Çözünen taneciklerin türüne bağlı olmayıp, yalnızca çözünen tanecik sayılarına (derişimlerine) bağlı olan özelliklere koligatif özellikler denir.
Buhar basıncı azalması
Bir çözeltinin buhar basıncı, saf çözücüden daha düşüktür. Bu, çözünen tanecikler, çözücü moleküllerinin buharlaşmasını engelleyerek çözücü-çözünen etkileşimlerini artırdığı için olur. Buhar basıncı azalması, çözünen taneciklerin derişimi ile doğru orantılıdır.
Donma noktası düşmesi
Bir çözeltinin donma noktası, saf çözücüden daha düşüktür. Bu, çözünen tanecikler, çözücü moleküllerinin birbirleriyle etkileşime girmesini engelleyerek çözücü moleküllerinin buz kristalleri oluşturmasını zorlaştırdığı için olur. Donma noktası düşmesi, çözünen taneciklerin derişimi ile doğru orantılıdır.
Kaynama noktası yükselmesi
Bir çözeltinin kaynama noktası, saf çözücüden daha yüksektir. Bu, çözünen tanecikler, çözücü moleküllerinin buharlaşmasını zorlaştırarak çözücü moleküllerinin kaynama noktasına ulaşmasını zorlaştırdığı için olur. Kaynama noktası yükselmesi, çözünen taneciklerin derişimi ile doğru orantılıdır.
Ozmoz
Yarı geçirgen bir zarın iki tarafında farklı derişimlerdeki çözeltiler yer aldığında, çözücü daha seyreltik çözeltiden, daha derişik çözeltiye geçer. Bu olaya ozmoz denir. Ozmoz, çözünen taneciklerin derişimlerini eşitlemek için gerçekleşir.
Koligatif özelliklerin günlük hayatımızdaki uygulamaları
- Buhar basıncı azalması: Buzdolapları ve klimalar, buhar basıncı azalması özelliğinden yararlanarak çalışır.
- Donma noktası düşmesi: Tuz ve şeker gibi maddeler, buzlanmayı önlemek için yollara ve kaldırımlara serpilir.
- Kaynama noktası yükselmesi: Deniz suyu, saf sudan daha yüksek bir kaynama noktasına sahiptir. Bu nedenle, deniz ürünleri pişirirken daha uzun süre kaynatmak gerekir.
- Ozmoz: Bitkilerin kökleri, topraktaki suyu ozmoz yoluyla alır.
Koligatif özellikler, kimya ve biyolojide önemli bir rol oynar. Bu özellikler, günlük hayatımızda da yaygın olarak kullanılmaktadır.
