CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASI

  • Dünya üzerine tanımlanmış yaklaşık olarak 2 milyon farklı canlı türü bulunmaktadır.
  • Her yıl yaklaşık 15 bin yeni canlı türü keşfedilmektedir. Günümüzde tanımlanmayı bekleyen en az 3, en fazla 100 milyon farklı canlı türünün daha bulunduğu düşünülmektedir.
  • Canlıları belirli bir düzene almaya çalışan ve bu amaç için ilkeler geliştiren bilim dalına “TAKSONOMİ” denir.
  • Canlıların ortak ve benzer özelliklerine göre gruplandırılmasına ise “SINIFLANDIRMA” denir.

1. Sınıflandırmanın Tarihi

  • Canlıları ilk kez sınıflandıran Yunan filozof Aristoteles’dir.
  • Aristo (MÖ 384 – 322) ilk sınıflandırmayı 2400 yıl önce yapmış ve canlıları iki ana gruba ayırmıştır.
  • Bu iki ana grup bitkiler ve hayvanlar şeklindedir.
  • Daha sonra bitkileri ve hayvanları alt gruplara ayırmıştır.

  • Aristo’nun bu çalışmasından sonra 4. yüzyılda St. Augustine, hayvanları insanlar için yararlı, zararlı ve gereksiz olmak üzere üçe ayırmıştır.
  • Daha sonra orta çağ bilim insanları tarafından bitkiler; meyve verenler, sebze verenler, lif verenler ve odun verenler olmak üzere sınıflandırmışlardır.
  • 17. yüzyılda John Ray (1625 – 1705) bitkiler üzerinde araştırmalar yapmış ve tohum yapılarına göre bitkileri sınıflandırmıştır. Ayrıca John Ray 1686 yılında ilk kez “TÜR” kavramını ortaya çıkarmıştır. Ortak atadan gelen, yapı ve görev bakımından benzer özelliklere sahip, birbirleriyle doğal olarak çiftleştiklerinde kısır olmayan (verimli) döl oluşturan bireylere “TÜR” denir.
  • 18. yüzyılda Carolus Linnaeus (Linne) (1707 – 1778) günümüz sınıflandırmasının temelini oluşturmuştur.
  • Linne canlıları morfolojik ve yapısal özelliklerine göre ayırmıştır.

Not:

  • Linne bitkilerin de cinsiyetleri olduğunu ve bitkide bulunan erkek ve dişi organlarının sayısının bitkiden bitkiye değişiklik gösterdiğini bulan ilk bilim adamıdır.
  • Linne canlıları hiyerarşik bir düzende sınıflandırmıştır. Alemleri benzer sınıflara, sınıfları benzer takımlara, takımları benzer cinslere, cinsleri ise benzer türlere ayırmıştır.
  • Bu basamakların ortak adına da “TAKSON” adı vermişlerdir. Sınıflandırma tarihinde de görüldüğü gibi M.Ö. 384 – 1322’den günümüze kadar genel anlamda iki çeşit sınıflandırma yapılmıştır.

a. Yapay (Ampirik) Sınıflandırma

  • Canlıları dış görünüşü ve yaşadığı ortama göre sınıflandırır.
  • Ampirik sınıflandırmada “analog organlara” bakılır.
  • Kökenleri farklı, görevleri aynı olan organlara “ANALOG ORGAN” denir.
    ÖRNEK: Çekirgenin kanadı – Kanaryanın kanadı
  • Yapay sınıflandırma sadece gözleme dayalıdır bu nedenle bilimsel değildir ve günümüzde kullanılmaz.

b. Doğal (Filogenetik) Sınıflandırma

Doğal sınıflandırmada canlıların Köken (orijin) benzerliğine bakılır.

Köken benzerliği içine;

  • Homolog organ benzerliği,
  • Anatomik ve fizyolojik benzerlik,
  • Embriyonik benzerlik girer.

Kökenleri aynı, görevleri farklı olan organlara “HOMOLOG ORGAN” denir.

ÖRNEK: İnsan kolu – Yarasanın kanadı
Akrabalık derecesine bakılır. Akrabalık derecesi belirlenirken biyokimyasal benzerlik (protein benzerliği) kullanılır.

Not:

  • Yakın akrabaların protein benzerliği daha fazladır. Bu nedenle doku ve organ nakillerinde ilk önce birinci dereceden akrabalara bakılır.
  • Evrim basamaklarına bakılır.
  • Özelleşmiş organlara bakılır.

2. İkili Adlandırma

  • Linne ikili adlandırma sistemini bulmuştur.
  • İkili adlandırmada türü esas almıştır.
  • İkili adlandırmada verilen isimlerden ilki “cins” ikinci kelime ise “tanımlayıcı ad“dır. Cins ve tanımlayıcı adın ikisi birden “tür” ismidir.

3. Günümüzde Kullanılan Sınıflandırma Sistemi

Doğal sınıflandırmada canlılar tür ile başlayıp alem ile biten yedi farklı sistematik grupta incelenirler. Bu gruplar şöyle sıralanır.

Not: Canlıların kromozom sayısına bakılarak sınıflandırma yapılmaz.

Not: Bir canlının embriyonik gelişiminde önce şube, en son tür özellikleri ortaya çıkar.

Not: Bir sistematik birimde birlikte bulunan canlılar, daha büyük birimlerde de beraber bulunurlar. Örneğin aynı familyada bulunan canlıların alemleri, şubeleri, sınıfları ve takımları aynıdır.

Canlılar Alemi ve Özellikleri


Liselere Giriş Sınavı (LGS)
5 Haziran 2022 Pazar

Temel Yeterlilik Sınavı (TYT)
18 Haziran 2022 Cumartesi

Alan Yeterlilik Sınavı (AYT)
19 Haziran 2022 Pazar