Kategoriler: 11. Sınıf Fizik, Elektrik ve Manyetizma, Fizik

Alternatif Akım

Jeneratör gibi kutupları sürekli değişen akım kaynakları ile elde edilen akım alternatif akım (AC – Alternating Current) olarak adlandırılır. Alternatif akım, genliği ve yönü periyodik olarak değişen akımdır.

Alternatif Akımın Elde Edişi

İletken bir tel çerçeve, düzgün manyetik alan içerisinde OO’ ekseni çevresinde döndürülürse, değişen manyetik akı, periyodik olarak değişen bir indüksiyon emk’sinin oluşmasına neden olur.

Bir alternatif akım kaynağının emk’sinin anlık değerleri,

olur.

Frekans

Alternatif akımın frekansı, akımın elde edilmesi sırasında tel halkanın 1 s’deki dönme sayısıdır. Frekans aynı zamanda alternatif akımın 1 s de aynı değişimleri tekrarlama sayısıdır. Birimi Hertz (Hz)’dir. Türkiye’de alternatif akımın frekansı 50 Hz’dir.

Etkin Değer

Alternatif akımın etkin değeri, doğru akıma karşılık gelen değeridir.

Alternatif akımın ve gerilimin etkin değerleri,

ile hesaplanır. Türkiye’de kullanılan alternatif akıma ait gerilimin etkin değeri 220 Volt tur.

Alternatif Akımın Etkileri

Isı Etkisi

Üzerinden elektrik akımı geçen bir direnç teli ısınır. Bir devrede direnç üzerinde birim zamanda harcanan ortalama güç,

ile hesaplanır.

Devre Elemanlarının Alternatif Akıma Karşı Davranışları

Direnç

Bir alternatif akım kaynağına bağlanan direnç, doğru akıma karşı gösterdiği davranışı alternatif akıma karşı da gösterir.

Bir alternatif akım devresinin akıma gösterdiği dirence empedans denir. Devrenin empedansı, Z = R’dir.

Bobin

Bobin alternatif akım kaynağına M0bağlandığında özindüksiyon nedeniyle akımın şiddetindeki değişimler sürekli gecikir. Bunun sonucunda gerilim maksimuma ulaştıktan bir süre sonra akım maksimum değerine ulaşır.

Bobin, doğru akıma karşı bir direnç oluşturmaz, ancak alternatif akım kaynağına bağlandığında akıma karşı bir direnç oluşturur. Bobinin alternatif akıma gösterdiği bu direnç indüktif reaktans olarak adlandırılır. XL ile gösterilen indüktif reaktans,

ile hesaplanır.

Sığaç

Yüksüz bir sığaç, bir doğru akım kaynağına bağlandığında sığaç yükleninceye kadar devrede akım oluşur. Yüklendikten sonra devreden akım geçmez.

Alternatif akımın çift yı akım olması nedeniyle alternatif akım kaynağına bağlanan sığacın kutupları sürekli değişir. Bu nedenle sığaç periyodik

olarak sürekli dolup boşalırken devrede periyodik olarak değişen bir akım vardır.

Sığaç, alternatif akım kaynağına bağlandığında akıma karşı bir direnç oluşturur. Sığacın alternatif akıma karşı oluşturduğu direnç kapasitif reaktans olarak adlandırılır. Xc ile gösterilir.

Kapasitif reaktans,

ile bulunur. Burada C, sığacın sığasıdır.



] }

 

 

Pil, akü dinamo gibi doğru akım üreteçleri tek yönde akım üretirler. Yönü ve şiddeti zamana bağlı olarak değişen akımlara, alternatif akım denir.

Alternatif akım üreten araçlara jeneratör denir. Mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren jeneratörler, elektromanyetik indüksiyon ilkesine göre çalışır. Manyetik alan içinde döndürülen iletken halkanın (bobinin) içinden geçen manyetik alan çizgi sayısı (akı) değişirse, bobin üzerinde indüksiyon akımı veya alternatif akım oluşur.

Bobinden geçen manyetik alan çizgi sayısı artarken bir yönde, manyetik alan çizgi sayısı azalırken diğer yönde akım oluşur. Bu nedenle alternatif akımın yönü ve büyüklüğü sürekli değişir.

B manyetik alanı içindeki, yüzey alanı A olan tel çerçevenin yüzeyinden geçen manyetik akının herhangi bir andaki değeri  Φ = B.A.cosα dır.

Çerçeve döndükçe, yüzey normali ile manyetik alan çizgileri arasındaki α açısı değişir. Çerçeve ω açısal hızı ve f frekansı döndürülürse α = ω.t veya α = 2π.f.t olur. Bu durumda yüzeyden geçen akı Φ =B.A.cosω.t olur.

Tek sarımlık tel halka yerine N sarımlı bir bobin kullanılsaydı, manyetik akı Φ =N.B.A.cosω.t olurdu. Akının zamanla değişmesi ile elde edilen indüksiyon elektromotor kuvveti,

Not: El feneri, duvar saati, radyo alıcısı, lambalar gibi araçlar doğru akımla çalışırlar.

Alternatif Akım ve Gerilimin Etkin Değerleri

Bazı ülkelerin ürettiği alternatif akımın frekans ve gerilim değerleri tab- Iodaki gibidir.

Alternatif gerilim sürekli değiştiği için gerilimin etkin değeri kullanılır.

R dirençli bir devreye, emk si ε olan bir alternatif akım kaynağı akım verirse, devreden geçen akım şiddeti ohm kanununa göre,

Aynı dirençten aynı zamanda, eşit miktarda ısı enerjisi açığa çıkaran doğru akım değeri, alternatif akımın etkin değerine eşittir.

Not: Alternatif akım devrelerindeki ölçü aletleri, etkin değerleri ölçerler. Alternatif akımın yönü ve şiddeti sürekli değiştiğinden, alternatif akımla elektroliz deneyi yapılamaz.


Liselere Giriş Sınavı (LGS)
5 Haziran 2022 Pazar

Temel Yeterlilik Sınavı (TYT)
18 Haziran 2022 Cumartesi

Alan Yeterlilik Sınavı (AYT)
19 Haziran 2022 Pazar