Canlıların Ortak Özellikleri

1. Solunum: Amaç enerji (ATP) üretmektir. Solunum oksijenli ve oksijensiz olmak üzere ikiye ayrılır.

• Oksijenli solunumun genel denklemi
  
• Oksijensiz Solunum

a) Laktik asit fermantasyonu

b) Etil alkol fermantasyonu

Not: Oksijenli solunumda fazla ATP üretilmesinin nedeni glikozun inorganik bileşenlerine kadar tam parçalanmasından kaynaklanır.

2. Beslenme: Canlılar beslenme yönüyle iki kısımda incelenirler.
a) Ototrof : Kendi besinini kendisi üreten canlılara denir.
Örnek: Fotosentez ve kemosentez yapan canlılar.
b) Heterotrof : Besinlerini dışarıdan hazır alan canlılara denir.
Örnek: Bazı bir hücreliler, mantarlar, tam parazit bitkiler ve hayvanlar aleminin tamamı.

3. Boşaltım: Canlılar kendilerine fazla gelen bazı maddeleri belirli oranlarda dışarı atarak iç dengelerini kararlı halde tutarlar (Homeostasi)

• Su – tuz – amonyak – üre – ürikasit – CO₂ gibi maddelerin atılması bir boşaltımdır.
• Dışkılama bir boşaltım değildir. Terleme bir boşaltımdır.
• Bazı bir hücrelilerde ve ilkel omurgasız hayvanlarda boşaltım difüzyon kurallarına göre gerçekleşir.
• Tatlı sularda yaşayan bir hücrelilerde canlının kendine göre fazla gelen suyunu dışarıya atmaya yarayan kontraktil kofullar vardır.

Bitkilerde boşaltım: Yaprak dökümü ile kofullarda kristalize halde depolanan zararlı tuzlar atılır. (Stoma, lentisel, hidatod, yaprak dökümü, kökler)

• Solucanlardan itibaren özel boşaltım sistemleri gelişmiştir.
• Böbrek yapısı omurgalılardan itibaren görülür.
• En gelişmiş böbrek yapısına sürüngen kuş ve memelilerde rastlanır.

4. Üreme ve Gelişme: Her bireyin üreme özelliği yoktur. Fakat her türün üreme özeliği vardır.
Tür: Çiftleştiklerinde nesillerini devam ettirebilen canlılara denir.

Üreme eşeysiz ve eşeyli olmak üzere ikiye ayrılır.

Eşeysiz Üreme

• Mitoz bölünme görülür.
• Oluşan canlı ata canlı ile aynı olur.
• Değişen çevre şartlarına uyum güçleri zayıftır.
• Tek ata hakimiyeti vardır.

Eşeyli Üreme

• Mayoz bölünme ve döllenme görülür.
• Oluşan canlı ata canlıdan farklı genetik yapıda olur.
• Değişen çevre şartlarına uyum güçleri yüksektir.
• İki ata hakimiyeti var

1. Eşeysiz üreme bir hücrelilerde, alglerde, mantarlarda, bazı bitkilerde ve ilkel bazı omurgasız hayvanlarda görülür.
2. Hücre ya da hücrelerden oluşan canlılar gelişme evresi yaşarlar.
3. Çok hücrelilerde gelişme evresi üç kademede gerçekleşir.

5. Büyüme:

• Bitkilerde sınırsız büyüme özelliği vardır.
• Hayvanlarda sınırlı büyüme görülür.

6. Hareket:

• Bitkilerde yönelim ve irkilme gibi pasif hareketler görülür. Hayvanlarda ise aktif yer değiştirme hareketi gözlenir. (sünger ve bazı sölenterelerde aktif yer değiştirme hareketi yoktur)

7. Etkiye Karşı Tepki:

• Bütün canlılar için ortaktır. Fakat tepki şekli değişebilir.

8. Protein Sentezleme:

• DNA kontrolünde ribozom organelinde aminoasitler anlamlı bir şekilde dizilerek canlıya özgü protein sentezlenir.

9. Dehidrasyon Sentezi:

• Küçük monomerlerin birleşerek büyük molekülleri oluşturması ve reaksiyon basamakları arasında su üretilmesidir.

10. Hücre İçi Hidroliz Reaksiyonları:

• Hidroliz: Büyük moleküllerin su kullanılarak yapı taşlarına ayrıştırılmasına denir.

Örnek: Enzim, RNA gibi moleküllerin kullanım süreleri bitince hücre içinde parçalanırlar.

11. Enzim Kullanma:

• Canlılardaki kimyasal reaksiyonların yürütülmesi ve canlılığın devamı için kullanılmak zorundadır. Her hücrede ATP molekülü su ile ADP’ye parçalanarak enerji gerektiren faaliyetlerde kullanılır.

12. Mutasyon:

• Canlılar çevresel etkenlerle karşı karşıya kaldıkları için gen ya da kromozom yapılarında çevre etkisiyle değişmeler meydana gelebilir.

13. Modifikasyon:

• Çevrenin etkisi ile meydana gelen ve kalıtsal olmayan değişmelere denir. Modifikasyonlarda genin yapısı değişmez işleyişi değişir.

Örnek: Deniz kenarında bronzlaşma
Örnek: Bitkilerde klorofil oluşumu
Örnek: Çuha çiçeğini 15 C° de yetiştirdiğimizde kırmızı renkli çiçek, 30-35 C° de yetiştirdiğimizde beyaz renkli çiçek açıyor. Beyaz renkli çiçek açan çuha çiçeğinin 15°C’lik ortama bırakıldığında tekrar kırmızı çiçek açması.

14. Adaptasyon:

• Canlının çevreye uyumunu sağlayan, yaşama ve üreme şansını artıran kalıtsal özelliklere denir.

Örnek: Bukalemunun bulunduğu ortama göre renk alması.
Örnek: Memeli akciğerlerinde alveollerin bulunması.

15. Hücresel Yapı:

• Canlılar hücre ya da hücrelerden oluşur.

16. Metabolizma:

• Bir hücrede gerçekleşen yapım ve yıkım olaylarının bütününe denir.

17. Bazal Metabolizma:

• Aç karnına, 12 saatlik dinlenme boyunca yaşamını devam ettirebilmek için gerekli olan minimum enerji miktarı bazal metabolizma hızını gösterir.

18. Ölüm:

• Her canlının belirli bir yaşam süresi vardır.