Şimdiye kadar katı ve sıvıların ağırlığından dolayı basınç uygulandığını gördük. Atmosfer ise hava tabakasının ağırlığından dolayı ve yapısındaki moleküllerin yüzeylere sürekli çarpması sonucu cisimlere bir kuvvet uygular. Birim alana etki eden kuvvet miktarı açık hava basıncı ya da atmosfer basıncı olarak adlandırılır.
Deniz seviyesinden yukarılara çıktıkça üzerimizdeki hava miktarının ve hava yoğunluğunun azalmasından dolayı açık hava basıncı da azalır. Bu azalma her 105 m de 1 cm-Hg dır. Deniz seviyesindeki K noktasında açık hava basıncı 76 cm-Hg iken 105 m yüksekteki L noktasında ise 75 cm-Hg dır.
Toriçelli Deneyi
ı Açık hava basıncı ilk defa İtalyan fizikçi Toricelli tarafından ölçülmüştür. Toricelli deneyini deniz seviyesinde 0°C sıcaklıkta yapmıştır. Uzunluğu 1 m civarında olan bir ucu kapalı cam boruya cıva doldurup bir parmağıyla borunun açık ucunu kapatarak cıva dolu kaba daldırmıştır. Daha sonra parmağını boru ucundan çekince cıvanın bir miktarının cıva kabına boşaldığı ve yüksekliği 76 cm olacak şekilde dengede kaldığını gözlemledi. Toricelli deneyi tekrar yapmasına rağmen hep aynı sonuca ulaşmıştır.
Cıvanın kaba tamamen boşalmamasının sebebi açık hava basıncının borudaki cıva basıncını dengelemesidir. Toricelli aynı deneyi değişik uzunlukta ve farklı kesitteki borular- la da yapınca borudaki sıvı yüksekliğinin hep aynı olduğunu görmüştür.
h yüksekliğine etki eden faktörler:
- Kullanılan sıvının cinsi
- Ortamın sıcaklığı
- Deneyin yapıldığı yerin deniz seviyesine uzaklığı
- Borunun üst kısmında gaz olup olmaması gibi etkiler h yüksekliğini etki eder.
- * h yüksekliği borunun kesitine, uzunluğuna ve duruş şekline bağlı değildir.
Açık Hava Basıncı Örnekleri
İçi su dolu bardağın ağzına kâğıt kapatıp şekildeki gibi ters çevirdiğimizde kâğıt düşmez ve su dökülmez. Çünkü sıvı basıncı açık hava basıncı
tarafından dengelenir.
İçi hava dolu pet şişe içindeki hava çekildiğinde pet şişenin şekildeki gibi büzüldüğü görülür. İçerideki hava çekildiğinde iç basınç azalırken dıştaki açık hava basıncı tarafından şişe büzülür.
Şırınganın hareketli sapını yukarı çektiğimizde sıvının şırınga içinde yükseldiğini görürüz. Dıştaki açık hava yardımıyla sıvı itilir ve şırıngaya dolar.
Vantuz bir yüzeye yapıştırılıp içindeki hava çekilirse açık hava basıncının etkisiyle vantuzu yüzeyden sökmek oldukça zorlaşır.
Şekildeki kabın ağzına esnek ince bir zar gerilip alttaki piston dışarıya doğru çekildiğinde açık havanın etkisiyle esnek zarın şekildeki gibi içe doğru çöktüğü görülür.
Sonraki konumuz Akışkanların Basıncı ve Bernoulli ilkesi konusudur.
Akışkanların Basıncı ve Bernoulli ilkesi konusuna gitmek için tıklayın.
